(78) وَ مِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لَا یَعْلَمُونَ الْکِتَبَ إِلَّا أَمَانِیَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ
و بعضی از آنان (یهودیان)، افراد درس ناخواندهای هستند که کتاب خدا را جز خیالات و آرزوهای خود نمیدانند، آنها تنها پایبند گمان خویشند.
نکتهها:
برخلاف گروه پیشین، که دانشمند بوده و به اوصاف و نشانههای پیامبر اسلام در تورات آشنایی داشتند، ولی کتمان حقیقت میکردند، مردم عوام که از محتوای کتاب آسمانی خبری نداشتند، با آرزو و خیال زندگی میکردند. آنها فکر میکردند که یهود، نژاد برتر و فرزندان و محبوبان خدا هستند و به جهنّم نمیروند و اگر مجازاتی هم برای آنان باشد، چند روزی بیشتر نیست.**در سورههای نساء آیات 80 و120 و بقره، آیه 109 و مائده آیه 21 نمونهای از این آرزوها بیان شده است. ***
پیامها:
1- باید جامعهی خود را شناخت و با افکار و عقائد حاکم بر مردم زمان خود، آشنا بود. (و منهم اُمیّون)
2- با وجود کتاب و معلّم، امّی بودن و بیسواد بودن، نقص است و باید برای دستیابی به کتاب حقّ، همه تلاش کنند تا مورد انتقاد قرار نگیرند. (و منهم اُمیّون لایعلمون الکتاب)
3- بیسوادی وناآگاهی، زمینهی رشد خیالات وآرزوهای نابجاست. (امیّون... امانی)
4- توقّعات و انتظارات، باید بر مبنای علم باشد نه خیال. (الاّ یظنّون)
5 - در عقاید، پیروی از گمان و خیال ممنوع است. (ان هم الاّ یظنّون)