(44) أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَبَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
آیا مردم را به نیکی دعوت کرده و خودتان را فراموش مینمایید؟ با اینکه شما کتاب (آسمانی) را میخوانید، آیا هیچ فکر نمیکنید؟
نکتهها:
دانشمندان یهود، قبل از بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم ، مردم را به ایمان آوردن به آن حضرت دعوت میکردند و بشارت ظهور حضرت را میدادند، امّا هنگام ظهور، خودشان ایمان نیاوردند و حتّی بعضی از آنان به بستگان خود که اسلام آورده بودند، توصیه میکردند که مسلمان بمانند، ولی خودشان اسلام نمیآوردند.**نمونه، ج1، ص214.***
در روایات آمده است: دانشمندی که دیگران را به بهشت دعوت کند، ولی خودش اهل جهنّم باشد، بزرگترین وسختترین حسرتها را خواهد داشت.**بحار، ج2، ص37.***
حقّ تلاوت، عمل است. امام صادق علیه السلام فرمود: «کونوا دعاة النّاس باعمالکم و لاتکونوا دعاةً بالسنتکم»**نورالثقلین، ج1، ص57.*** با اعمال خودتان مردم را دعوت کنید، نه تنها با گفتار. از حضرت علی علیه السلام نقل شده است که فرمود: سوگند که من شما را به کاری دعوت نمیکنم، مگر آنکه خودم پیشگام باشم و از کاری نهی نمیکنم مگر آنکه خودم قبل از شما آن را ترک کرده باشم.**نهجالبلاغه، خطبه 175.***
در نهجالبلاغه آمده است: هر کس خود را امام دیگران قرار داد، ابتدا باید به تعلیم خود بپردازد.**نهجالبلاغه، حکمت73.***
امام کاظم علیه السلام فرمودهاند: «طوبی للعلماء بالفعل و ویل للعلماء بالقول»**بحار، ج78، ص299. ***درود بر عالمانی که به گفته خود عمل میکنند و وای بر عالمانی که فقط حرف میزنند.
عالم بیعمل در قالب تمثیل
الف: در قرآن: عالم بیعمل، الاغی است که بار کتاب حمل میکند، ولی خود از آن بهرهای نمیبرد.**جمعه، 5.***
ب: در روایات:
* رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم : عالم بیعمل، مثل چراغی است که خودش میسوزد، ولی نورش به مردم میرسد.**کنزالعمّال، ح 29109.***
* رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم : عالم بیعمل، چون تیرانداز بدون کمان است.**بحار، ج10، ص 100.***
* عیسی علیه السلام : عالم بیعمل، مثل چراغی است بر پشتبام که اتاقها تاریکاند.**بحار، ج 14، ص 309.***
* علی علیه السلام : عالم بیعمل، چون درخت بیثمر وگنجی است که انفاق نشود.**غررالحکم.***
* امام صادق علیه السلام : موعظهی عالم بیعمل، چون باران بر روی سنگ است که در دلها نفوذ نمیکند.**بحار، ج2، ص 39.***
ج: در کلام اندیشمندان:
* عالم بیعمل:
گرسنهای است روی گنج خوابیده.
تشنهای است بر کنار آب و دریا.
طبیبی است که خود از درد مینالد.
بیماری است که دائماً نسخه درمان را میخواند، ولی عمل نمیکند.
منافقی است که سخن و عملش یکی نیست.
پیکری است بیروح.
پیامها:
1- آمران به معروف، باید خود عامل به معروف باشند. (تأمرون الناس بالبرّ و تنسون انفسکم)
2- اگر مقدّمات فراموشی را خود فراهم کرده باشیم، معذور نیستیم. عذر آن فراموشکاری پذیرفته است که بیتقصیر باشد. (تنسون، تتلون)
3- تلاوت کتاب آسمانی کافی نیست، تعقّل لازم است. (تتلون الکتاب افلا تعقلون)
4- خود فراموشی، نشانهی بیخردی است. (افلا تعقلون)