(36) فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطَنُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانا فِیهِ وَقُلْنَا اهْبِطُواْ بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَعٌ إِلَی حِینٍ
پس شیطان آن دو را به لغزش انداخت وآنان را از باغی که در آن بودند، خارج ساخت و (در این هنگام به آنها) گفتیم: فرود آیید در حالی که بعضی شما دشمن برخی دیگر است و برای شما در زمین قرارگاه و تا وقتی معیّن بهره و برخورداری است.
نکتهها:
از آیه (انّی جاعل فی الارض خلیفة) که قبلاً خواندیم، استفاده میشود که غرض اصلی از خلقت آدم این بود که وی در زمین زندگی کند، ولی زندگی در زمین نیازمند یک نوع آمادگی بود و باید آدم بداند که:
1- آزاد مطلق نیست. در زندگی او، امر و نهی و تکلیف وجود دارد.
2- ابلیس دشمن اوست وچه بسا با سوگند و وعدههای دروغ، انسان را فریب دهد.
3- اطاعت از شیطان، عامل سقوط اوست.
4- توبه، وسیله جبران است.
امام رضا علیه السلام میفرماید: ماجرای لغزش آدم، قبل از رسیدن به مقام نبوّت بوده و از لغزشهای کوچکی بوده که قابل عفو است.**تفسیر نورالثقلین، ج1، ص50.***
شیطان برای ایجاد لغزش، دست به هر نوع تاکتیک روانی وتبلیغاتی زد، از جمله:
الف: برای آدم و حوّا سوگند یاد کرد. (قاسمهما)**اعراف، 21.***
ب: قیافهی خیرخواهانه به خود گرفت و گفت: من از خیرخواهان شما هستم. (انّی لکما لمن النّاصحین)**اعراف، 21.***
ج: وعده ابدیّت داد، که اگر این گیاه را بخورید، زندگی و حکومت ابدی خواهید داشت. (شجرة الخلد و ملک لا یبلی)**طه، 120.***
د: دروغ گفت و به ذات حقّ تهمت زد. (مانهیکما ربّکما عن هذه الشجرة الا ان تکونا ملکین او تکونا من الخالدین)**اعراف، 20.*** یعنی پروردگارتان شما را نهی نکرد مگر از ترس اینکه شما فرشته شوید یا به زندگی ابدی برسید.
پیامها:
1- خطر شیطان، برای بزرگان نیز هست. او به سراغ آدم و حوّا آمد. (فاَزلّهما)
2- شیطان، دشمن دیرینهی نسل بشر است. زیرا از روز اوّل به سراغ پدر و مادر ما رفت. (فاَزلّهما)
3- انسان به خودی خود، جایزالخطا و وسوسهپذیر است. (اَزلّهما الشیطان)
4- هر انسانی به خاطر استعدادها و لیاقتهایی که دارد بهشتی است، ولی خلافها او را سقوط میدهد. (فاخرجهما)
5 - از نافرمانی خداوند و عواقب تلخ وسوسههای ابلیس، عبرت بگیریم. تحت نفوذ شیطان قرار گرفتن، برابر با خروج از مقامات الهی و محرومیّت از آنهاست. (فازلّهما الشیطان... فاخرجهما)
6- زندگی دنیا، موقّتی است. (الی حین)