بسماللَّه الرحمن الرحیم
قرآن مجید با تأثیر عظیمی که در زندگی بشر و تحول تاریخ و مخصوصاً مسلمین داشته است، امّا چنانکه شایسته و بایسته مقام قرآن بوده به آن توجّه نشده و در بین مردم مهجور مانده است و با آنکه خود قرآن فرمود: (و لقد یسّرنا القرآن للذّکر) ما قرآن را برای پند گیری سهل و آسان قرار دادیم، باز عدهای از مطالب قرآنی مورد فراموشی و بی توجهی قرار گرفته است، همانطور که دربارهی امم سابقه در قرآن آمده است: (فنسوا حظّاً ممّا ذکّروا به)
قرآن مجید از اوّل تا آخر پیام الهی برای بشر است و آگاهی و آشنایی با تمام پیام لازم است، خصوصاً پیامی که از جانب خدا و مربوط به سعادت دنیوی و ابدی انسانها باشد که تدبّر در تمام آیات و مطالب آن لازم است:
(کتاب انزلناه الیک مبارک لیدبّروا آیاته و لیتذکّر اولو الالباب)
این مقدّمات مقتضی آن است که تفسیری برای همه قرآن مجید تدوین شود که عمدهی نظر بر فهم درک محتوای آیات باشد و روشن شود که این آیه یا آیات چه میخواهد افاده کند؟ و چه مطلبی را متعرض است؟ و به اصطلاح جدید تفسیر «بیانی» باشد.
کتابهای تفسیر بیشتر به تحقیقات فنی در علوم مختلفه مانند ادبیات و شعب آن، و علم کلام، و مباحثات مذهبی و فرقهای، وفقه و غیرها پرداختهاند، و هر صاحب فنی در دائره فن خود و با اصطلاحات رائج آن فن به بحث پرداخته، به علاوه آنکه بحثها بسیار طولانی شده است که همین طولانی بودن بحث یکی از موانعی است که انسان با تمام قرآن مجید آشنا شود. بگذریم که بعضی آیات را دستاویز عقاید شخصی و یا احیاناً انحرافی خود قرار دادهاند.
در نهضت امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی طبعاً توجّه به دین مقدس اسلام و مذهب تشیع که بزرگترین مصدر و منبع آن قرآن مجید است، این خلاً بیشتر احساس میشد و تدوین یک دوره تفسیر که وافی به نیاز دانشجویان و فرهنگیان فارسی زبان باشد به نظر لازم آمد.
امتیازاتی که در تدوین این مجموعهی تفسیری باید مورد توجّه بوده باشد این امور است:
1- به زبان ساده و رسا باشد، امّا سست نباشد.
2- از اصطلاحات فنی علوم که باعث مشکل شدن فهم قرآن است دور باشد.
3- به مطالبی که راه گشای زندگی و قابل عرضه در جامعه مسلمین بلکه قابل ترجمه و انتقال به تمام جوامع انسانی بوده و به راستی (هدی للنّاس) و (هدی للمتّقین) باشد پرداخته شود چه آنکه مطالب قرآن محصور به عصر و زمان معیّن و یا فرد و جمعیت معینی نیست.
4- برداشت از آیات از راه دلالت آیات باشد و متّکی بر تفسیر به رأی و استحسانهای دلخواه و روایات ضعیفه نباشد.
5 - روایات معتبره وارده از اهل بیت علیهم السلام که یکی از ثقلین - کتاب اللّه و عترت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم - هستند و رجوع به آنها بر حسب دستور رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم لازم است باید مورد نظر باشد.
این مبادی و اصول در گرد آوری این تفسیر - تفسیر آقای قرائتی - در نظر بوده و چنانچه تخلفی مشاهده شود از روی غفلت بوده و ان شاءاللَّه تعالی اصلاح خواهد شد.
امیدوارم که دانشمند گرانمایه حجة الاسلام جناب آقای قرائتی که علاوه بر جهات علمی، صاحب ذوق و قریحهای سرشار در تفسیر میباشند و لطایف کلمات الهی را به خوبی درک میکنند، بر طبق این اصول و امتیازات، تفسیر خود را به اتمام برسانند.
اینجانب بیشتر از یک جزء تفسیر از این مجموعه را با خود ایشان به مذاکره نشستیم و ضمناً مطالبی را خدمتشان تذکر دادم.
مؤلف عزیز ما پس از ترجمهی هر آیه به زبان ساده و رسا، به شرح محتوای آن آیه با بیان نکاتی که آنها را پیامهای آیه نامیده، پرداخته است. این نکات در حقیقت روشنگر روح تفسیر و شرح و بسط آن میباشد و انصافاً در بسیاری از موارد نکات و برداشتهای ایشان ابتکاری است و تازگی دارد.
به امید روزی که قرآن کریم در حوزهها و دانشگاههای مسلمین محور اصلی قرار گیرد، همانگونه که امام زین العابدین علیه السلام در دعای ختم قرآن در صحیفه سجادیه درباره قرآن میفرماید:
«و میزان قسط لا یحیف عن الحق لسانه»
قرآن ترازی عدلی است که از بیان حقّ زبانش کوتاه نیست.
به امید آن که این شیوه تفسیر و روش ابتکاری که مؤلف عزیز ما در پیاده کردن مطالب عالیه قرآن در پیش گرفته، گام اوّل و آخر نباشد و صاحب نظران و محققان در گامهای بعدی این شیوه را تکمیل نمایند.
«جعلنا اللّه من المتمسکین بالثقلین بکتاب اللّه و عترة نبیّه محمد صلی اللّه علیه وعلیهم»
قم
9 ربیع الثانی 1414
مهدی الحسینی الروحانی
بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم