آیه
وَإِنَّ یُونُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ
إِذْ أَبَقَ إِلَی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ
فَسَاهَمَ فَکَانَ مِنَ الْمُدْحَضِینَ
فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَهُوَ مُلِیمٌ
فَلَوْلَا أَنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ
لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلَی یَوْمِ یُبْعَثُونَ
ترجمه
و همانا یونس از فرستادگان است. آن گاه که (از قوم خود) فرار کرد (و) به سوی کشتی پر (از بار و مسافر شتافت.
کشتی به خطر افتاد و بنا شد بر اساس قرعه، افرادی به دریا افکنده شوند).
پس یونس با مسافران کشتی قرعه انداخت و از بازندگان شد.
پس (او را به دریا افکندند و) ماهی بزرگی او را بلعید.
او خود را سرزنش میکرد (و در شکم ماهی به تسبیح خداوند پرداخت).
پس اگر از تسبیح گویان نبود، تا روز قیامت در شکم ماهی میماند.
نکته ها
عبدِ «آبق»، برده فراری را گویند که بدون اجازه مالکش فرار کند. حضرت یونس بدون اجازه خداوند، قومش را ترک کرد و سر به بیابان گذاشت.
«ساهم» از «سهم» به معنای قرعهکشی است، گویند: نهنگی مانع حرکت کشتی شد و دیدند که اگر یکی فدا نشود، خطر همهی مسافران را تهدید میکند. لذا با قرعه کشی، یونس را به دهان نهنگ انداختند تا خطر برطرف شود.
«مُدحضین» از «اِدحاض» به معنای لغزاندن و در این مورد کنایه از شکست و مغلوبیّت در امر قرعه کشی است.
«حوت» به ماهی گفته میشود، خواه بزرگ و خواه کوچک، ولی بیشتر در مورد ماهی بزرگ بکار میرود.
اگر خداوند دستور خروج و دوری از مردم را به پیامبرش بدهد، دوری کردن یک ارزش است، همان گونه که به لوط فرمود: «فَاَسر باهلک...»**هود، 81.*** ولی اگر بدون اجازه خداوند، چنین حرکتی شد، ضد ارزش و فرار حساب میشود. «اَبَقَ»
داستان باید کوتاه، متنوع و مفید باشد. در این سوره برای داستان هر پیامبری چند آیه بیشتر نیامده است.
یونس به خاطر کم صبری، از قوم خود فرار کرد و لذا الگوی پیامبران بعدی قرار نگرفت و خداوند به پیامبر اسلام میفرماید: مثل یونس مباش «لا تکن کصاحب الحوت».**قلم، 48.*** در این سوره نیز داستانش در آخر بیان شد.
پیام ها
1- آشنایی با تاریخ انبیا، برای امروز ما درس است. «و اِنّ یونس لمن المرسلین»
2- قرعهکشی میان افراد، امری مشروع و با سابقه است. «فساهم»
3- حیوانات، گاهی برای انجام یک کار، از طرف خداوند مأمور میشوند. «فالتقمه الحوت»
4- فرار از مسئولیّت راه گشا نیست. (یونس از میان قومش رفت ولی وضعش بدتر شد). «فالتقمه الحوت و هو ملیم»
5 - برخی مشکلات ما در زندگی، ناشی از کوتاهی در انجام مسئولیّت است. «ابق الی الفلک... فالتقمه الحوت»
6- گاهی اولتیماتوم لازم است. «لولا انه کان من المسبّحین...»
7- تغییر شرایط، ما را از خدا جدا نکند. «من المسبّحین»
8 - تسبیح خداوند، عامل نجات از گرفتاریها است. حضرت یونس در شکم ماهی میگفت: «سبحانک انّی کنت من الظالمین»**انبیاء، 87 .***، «کان من المسبّحین»
9- سابقهی درخشان، یکی از عوامل نجات است. (فرعون و یونس هر دو در دل آب اقرار کردند، لیکن فرعون غرق و یونس آزاد شد، چون او بد سابقه و این خوش سابقه بود). «المرسلین - المسبّحین»
10- با ارادهی خداوند، انسان میتواند در شکم ماهی تا قیامت زنده بماند. «للبث فی بطنه الی یوم یبعثون» پس عمر طولانی همانند عمر حضرت مهدی از هر استبعادی به دور است.