آیه
رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَی مَن یَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ لِیُنذِرَ یَوْمَ التَّلَاقِ
یَوْمَ هُم بَارِزُونَ لَا یَخْفَی عَلَی اللَّهِ مِنْهُمْ شَیْءٌ لِّمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ
ترجمه
او دارای درجات رفیع (و) صاحب عرش است، (و) از طرف خود فرشتهی وحی (روح الامین) را بر هر کس از بندگانش که بخواهد میفرستد تا مردم را از روز ملاقات (و قیامت) بترساند.
روزی که مردم ظاهر و آشکارند و هیچ چیز از آنان بر خداوند پنهان نیست. (در آن روز ندا آید:) امروز حکومت برای کیست؟ (و پاسخ آید:) برای خداوند یکتای قهّار.
نکته ها
رفعت و بزرگی دو نوع است:
الف) مکانی، نظیر آیهی «یرفع ابراهیم القواعد»**بقره، 127.*** که بالا بردن پایههای کعبه، مکانی است.
ب) مقامی، نظیر «یرفع اللّه الذّین آمنوا... درجات»**مجادله، 58.***
«رفیع الدرجات» را دو گونه میتوان معنا کرد:
یکی آنکه خداوند دارای درجات و منزلت بلند و برترین مقام است،
دیگر آنکه خداوند درجات مردم را بر حسب لیاقت آنان بالا میبرد، نظیر آیه «یرفع اللّه الذّین آمنوا» و آیه «رفع بعضکم فوق بعض»**انعام، 165.*** که به معنای آن است که خداوند بعضی را بر بعضی به خاطر عملکردی که دارند برتری میدهد.
مراد از روح، یا خود وحی است که سبب حیات معنوی جامعه میشود و یا فرشتهی مأمور وحی. در موارد دیگر میخوانیم: «و کذلک اوحینا الیک روحاً من امرنا»** شوری، 52.*** و «ینزل الملائکة بالروح من امره علی من یشاء من عباده ان انذروا»**نحل، 2.***
از اینکه قرآن و وحی به روح نامگذاری شده است، «یلقی الروح» معلوم میشود که وحی سبب حیات مردم است و پیامبران مردم را برای حیات معنوی دعوت میکنند. «دعاکم لما یحییکم»**انفال، 24.***
امام صادق علیه السلام فرمود: روز قیامت روز ملاقات اهل آسمانها با اهل زمین است.**تفسیر نورالثقلین.***
فرستندهی وحی، خداوندِ صاحب عرش است.
گیرندهی وحی، بندگان خالصی هستند که خدای حکیم بر میگزیند. «من یشاء من عباده»
هدف و موضوع وحی، هشدار است. «لینذر»
واسطهی وحی، فرشتهای مخصوص است. «یلقی الروح»
در روایات میخوانیم: سؤالِ «لمن الملک» از سوی خداوند و پاسخِ «للّه الواحد القهار» از سوی انبیا و اولیای الهی است.**تفسیر المیزان.***
بروز و ظهور مردم در قیامت و حضور آنان در پیشگاه الهی به صورتی که هیچ نقطهی ابهامی برای قضاوت عادلانه باقی نگذارد، به خاطر اموری است:
الف) هموار شدن زمین و حذف کوهها. «قاعاً صَفصفا»**طه، 106.***
ب) خروج همه از قبرها. «و اذ القبور بعثرت»**انفطار، 4.***، «و أخرجت الارض اثقالها»**زلزله، 2.***
ج) گشوده شدن نامهی اعمال. «و اذا الصّحف نُشرت»**تکویر، 10.***
د) تجسم اعمال. «ینظر المرء ما قَدّمت یداه»**نباء، 40.***
ه) کشف مسایل مخفی. «بدالهم ما کانوا یخفون من قبل»**انعام، 28.***
و) گواهی اعضای بدن. «تشهد أرجلهم»**یس، 65.***
پیام ها
1- خداوند، انسانهای لایق را به کمال میرساند. «رفیع الدرجات»
2- اخلاص، زمینهی ارتقای درجه است. «مخلصین له الدین... رفیع الدرجات»
3- اعطای درجات از سوی حاکم مطلق جهان ارزش دارد. «رفیع الدرجات ذوالعرش»
4- نزول وحی توسط فرشتهی مخصوص، با ارادهی خداست. «من امره»
5 - گزینش پیامبران برای دریافت وحی وابسته به اراده اوست. «من یشاء»
6- شرط دریافت وحی، بندگی خداست. «من عباده»
7- وظیفه اصلی پیامبران، انذار است. «لینذر»
8 - قیامت روز ملاقات است. «یوم التلاق» (ملاقات با پروردگار. «ملاقوا ربّهم»** هود، 29.***)
9- آشنا شدن مردم با معاد و باور داشتن آن از اهداف نزول وحی است. «یلقی الروح... لینذر یوم التلاق»
10- روز قیامت تمام اسرار و حقایق مردم کشف میشود و جایی برای انکار باقی نمیماند. «هم بارزون»
11- در قیامت، نژاد و زبان و قبیله و مقام و سرمایه و همهی چیزها محو میشود و تنها انسانیّت مطرح است. «هم بارزون»
12- در قیامت قدرت و علم و قهاریّت خداوند برای همه ملموس است و همه به آن اعتراف میکنند. «... للّه الواحد القهّار»
13- قدرت، در سایهی وحدت است. «الواحد القهّار»