تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر سوره غافر
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره 40. غافر آیه 4

آیه
مَا یُجَادِلُ فِی آیَاتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِینَ کَفَرُواْ فَلَا یَغْرُرْکَ تَقَلُّبُهُمْ فِی الْبِلاَدِ
ترجمه
جز کسانی که کفر ورزیدند کسی در آیات خداوند جدال و ستیزه نمی‏کند پس تحرّک آنان در شهرها تو را نفریبد.
نکته ها
«جدل» در لغت به معنای تاباندن طناب است و در اصطلاح به گفتگوهایی که طرفین می‏خواهند یکدیگر را در پیچ و تاب‏های بحث شکست دهند، گفته می‏شود.
جدال و گفتگو
جدال دو نوع است:
الف) جدال نیکو که سیره‏ی انبیاست و نوعی گفتگو و تلاش برای ارشاد مردم است. چنانکه کفّار به حضرت نوح می‏گفتند: تو برای ارشاد ما بسیار جدل و تلاش می‏کنی. «یا نوح قد جادلتنا فاکثرت جدالنا»**هود، 32.***
ب) جدال باطل که به منظور محو یا کم رنگ کردن حقّ، انواع طرح‏های انحرافی و باطل را به میان می‏آورد. «و جادلوا بالباطل لیدحضوا به الحقّ»**غافر، 5 .***
در مسائل علمی و عقیدتی باید از جدل پرهیز کرد مگر با روش نیکو؛
«و لا تجادلوا اهل الکتاب الاّ بالّتی هی احسن»**عنکبوت، 46.***
«جادلهم بالتی هی احسن»**نحل، 125.***
نمونه‏هایی از جدال نیکو
* حضرت ابراهیم علیه السلام نمرود را به خداپرستی دعوت کرد و فرمود: خدایی را پرستش کن که مرگ و حیات به دست اوست. نمرود گفت: مرگ و حیات در دست من نیز هست. می‏توانم دستور اعدام دهم یا یک اعدامی را آزاد کنم.
ابراهیم فرمود: خداوند نظام را آن گونه طراحی کرده که طلوع خورشید از مشرق است، تو خورشید را از مغرب ظاهر کن، نمرود مبهوت شد.**مضمون آیه 258 بقره.***
* قرآن کریم بارها در گفتگو با مخالفان اظهار داشته که اگر کتابی مثل من یا ده سوره مثل سوره‏های من یا یک سوره مثل من بیاورید، من دعوت خود را پس می‏گیرم. حتّی به آنان فرموده که از هر کس می‏خواهید برای همکاری دعوت کنید ولی بدانید که هرگز حتّی یک سوره مثل قرآن نخواهید آورد.**مضمون آیه 38 یونس و آیات 22 و 23 بقره.***
جدال باطل با تحریک شیطان است. «انّ الشیاطین لیوحون الی اولیائهم لیجادلوکم»**انعام، 121.***
مفاسد جدال:
1. سبب گمراهی است. «ما ضلّ قومٌ بعد هدیً کانوا علیه الاّ اوتوا الجَدَل»**نهج الفصاحه، حدیث 2648.*** هیچ گروه هدایت شده‏ای منحرف نشدند مگر به خاطر جدال‏های ناروا.
2. سبب قهر الهی است. «من جادل فی خصومة بغیر علم لم یزل فی سخط اللّه حتّی ینزع»**همان، حدیث 2865.*** هر کس بدون آگاهی در موارد نزاع به جدل بپردازد، در قهر الهی است مگر آنکه از جدال دست بر دارد.
3. مایه‏ی پشیمانی است. «ایّاک و اللجاجة فان اوّلها جهل و آخرها الندامة»**همان، حدیث، 1008.*** از لجاجت که زمینه جدال است دوری کن که آغازش نادانی و پایانش پشیمانی است.
روش گفتگو و جدال نیکو
1. از رقیب، دلیل بخواهد. «قل هاتوا برهانکم»**بقره، 111.***
2. از اوّل خود را برتر نبیند. «انّا او ایّاکم لعلی هدی او فی ضلال مبین»**سبأ، 24.***
3. آن چه را حقّ است بپذیرد گرچه به دلیل مصلحت آن را رد کند. «فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر»**بقره، 219.***
4. به رقیب، فرصت فکر کردن بدهد. «و ان احد من المشرکین استجارک فاجره»**توبه، 6.***
5. ادب و متانت را رعایت کند. «لا تسبّوا الذّین یدعون من دون اللّه عدوّاً»**انعام، 108.***
6. منصف باشد و همه را به یک چشم نبیند. «فریق منهم»**آل عمران، 23.***
7. سخن منطقی بگوید. «قولاً سدیدا»**احزاب، 70.***
8. سخن نرم بگوید. «قولاً لیّنا»**طه، 44.***
پیام ها
1- مجادله با حقّ، عاملی جز کفر ندارد. «ما یجادل... الاّ الذّین کفروا»
2- توقع نداشته باشید که سخن حقّ شما را همه بپذیرند. «یجادل فی آیات اللّه»
3- شیوه کفّار، جدال به باطل است. («ما یجادل» فعل مضارع، نشانه دوام است).
4- انبیا نیز به تذکّر و موعظه نیاز دارند. «فلا یغررک...»
5 - مرعوب کفّار نشوید و در موضع انفعالی قرار نگیرید. «فلا یغررک تقلّبهم»
6- تحرکات کفّار، مهلتی است که خداوند به آنان داده تا پیمانه‏ی آنها به سر آید، نگران نباشید. «فلا یغررک»
7- کفّار در تلاشند، غفلت نکنید. «تقلّبهم فی البلاد» (مانورهای نظامی، کنفرانس‏های سیاسی، سفرهای دوره‏ای و قراردادهای بین المللی که از سوی سران استکبار برگزار می‏شود، از مصادیق «تقلّبهم فی البلاد» است).
8 - رهبر جامعه‏ی اسلامی باید از تحرکات کفّار آگاه باشد. «تقلّبهم فی البلاد»