این مضمون که شاد کردن برادر مؤمن، یکی از عبادات بزرگ است به صورت‌های گوناگون در روایات بسیاری وارد شده و ابوابی از مجموعه‌های روایی مثل کافی، وافی، وسائل الشیعه و... را به خود اختصاص داده است. در این جا به چند نمونه از این روایات و توضیح آنها اشاره می‌کنیم.
مضمون بعضی از این روایات این است که بهترین و یا محبوب ترین عبادات نزد خدای متعال این است که انسان دل برادر مؤمن خود را شاد نماید و یا به تعبیر معروف، در قلب مؤمن «ادخال سرور» کند. در این باره مرحوم کلینی روایتی را از امام باقر(علیه السلام) در کافی آورده است: ما عُبِدَ اللّهُ بِشَیْء أَحَبَّ اِلَی اللّهِ مِنْ اِدْخالِ السُّرورِ عَلَی المؤمن؛**اصول کافی، ج 2، ص 188.*** یعنی خدای متعال عبادت نشده به چیزی که محبوب تر باشد نزد او از آن که سروری در قلب مؤمن وارد کنند. این روایت بیان گر این حقیقت است که شاد کردن مؤمن محبوب ترین عبادت‌ها نزد خدای متعال است. در اصول کافی نظیر همین مضمون از خود پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نیز نقل شده است: اِنَّ اَحَبَّ الاَْعْمالِ اِلَی اللّهِ تعالی اِدْخالُ السُّرورِ عَلَی الْمُؤْمنینَ؛**همان، ص 189.*** محبوب ترین اعمال نزد خدا، شاد کردن مؤمنین است. در بعضی از روایات
﴿ صفحه 102﴾
برای تشویق مردم به شاد کردن برادران ایمانی شان، چنین آمده است: کسی که مؤمنی را شاد کند تنها یک شخص را شاد نکرده بلکه ما اهل بیت(علیه السلام) را نیز شاد کرده است و کسی که ما را شاد کند، پیغمبر خدا(صلی الله علیه وآله) را شاد کرده است.**بحار الانوار، ج 74، باب 30، روایت 27.*** در روایت دیگری آمده است: کسی که مؤمنی را شاد کند، رسول الله(صلی الله علیه وآله) را شاد کرده است.**بحارالانوار، ج 74، باب 20، روایت 70.*** این گونه مضامین در روایات ما مکرر نقل شده است. از جمله در کافی آمده است: عن الصادق(علیه السلام) قال لا یُری اَحَدُکُمْ اذا اَدْخَلَ عَلی مُؤمن سُروراً اَنَّه علیه اَدْخَلَه فقط بل و اللّهِ علینا بل و اللّه علی رسول اللّه(صلی الله علیه وآله) ؛**اصول کافی، ج 2، ص 189.*** یعنی اگر یکی از شما برادر ایمانی خود را شاد کرد، فکر نکند که فقط او را شاد کرده، به خدا قسم ما را شاد کرده است، به خدا قسم این شادی را در دل رسول الله(صلی الله علیه وآله) وارد کرده است. روایتی هم از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) وارد شده که می‌فرماید: مَنْ سَرَّ مؤمناً فَقَدْ سَرَّنی و مَنْ سَرَّنی فَقَد سَرّ اللّهَ؛**همان، ص 188.*** کسی که مؤمنی را شاد کند، مرا شاد کرده و کسی که مرا شاد کند خدا را شاد کرده است.
موارد یاد شده، نمونه‌هایی از روایات متعددی است که در این باره وارد شده است. بنابراین جای هیچ گونه شکی نیست که از نظر اهل بیت(علیهم السلام) شاد کردن مؤمنان کاری بسیار پسندیده و بلکه بالاترین عبادات است. اما در باره این مطلب سؤالاتی مطرح می‌شود و ابهاماتی برای انسان پیش می‌آید. گاهی هم اشتباهاتی واقع شده و برداشت‌ها و نتیجه‌های نادرستی گرفته شده است. بعضی از این سؤالات را با مضامینی که در سایر روایات وارد شده و یا از طریق قراین قطعی، به راحتی می‌توان پاسخ داد. یکی از این سؤالات این است که آیا انسان هر کسی را، از هر راهی که شاد کند، چنین عملی عبادتی بزرگ محسوب می‌شود؟ پاسخ این سؤال تقریباً روشن است. هر کس که آشنایی مختصری با نظام ارزشی اسلام، مکتب اهل بیت(علیهم السلام) و معارف اسلامی داشته باشد، جواب این سؤال را می‌داند. منظور این نیست که کسی از راه گناه، دیگری را شاد کند؛ یعنی گناهی مرتکب شود تا دیگری شاد شود. مسلّماً این کار نه تنها ثوابی ندارد، بلکه گناهش هم محفوظ است. در بعضی از روایات به این نکته، که نباید شاد کردن مؤمن
﴿ صفحه 103﴾
همراه با گناه باشد، تأکید شده است. بعضی از بزرگان می‌گویند شاد کردن مؤمن، حتی به صورتی که مستلزم کارهای لغو و مبتذل باشد، مطلوب نیست. ممکن است افراد غیر متقی و کسانی که در گفتار و رفتارشان چندان مقیّد نیستند، بعضی بذله گویی‌ها و مسخره بازی‌هایی که در شأن مؤمن نیست، انجام دهند و تصور کنند که چون با این کارها دیگران را شاد کرده اند، بالاترین عبادات را انجام داده اند. هر چند فرض کنیم که این گونه کارها حرام نباشد، اما دست کم جزو کارهای نامطلوب و احیاناً مذموم (مکروه یا مشتبه) به شمار می‌آید. البته ممکن است در این مورد استثنائاتی باشد. فرض کنید فردی در اثر گرفتاری و مشکلات زندگی دچار افسردگی شدید شده و یک حالت بیمارگونه‌ای پیدا کرده باشد به گونه‌ای که اگر بخواهند او را از این حالت خارج کرده و شاد کنند راهی جز بذله گویی یا انجام رفتارهایی که در شرایط عادی مطلوب نیست وجود ندارد. این کار ممکن است نوعی معالجه باشد. این حالت استثنا است و نمی‌توان گفت که هر کس برای شاد کردن دیگران، به هر شکل رفتار کند، بالاترین عبادت را انجام داده است. مسلّماً نمی‌توان از طریق گناه و حتی از راه امور مکروه، مشتبه و یا لغو، چنین عملی را انجام داد. کارهای لغوی وجود دارد که فی حدّ نفسه مطلوب نیست: وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ؛**مؤمنون (23)، 3.*** از صفات مؤمنان این است که مرتکب کارهای بیهوده نمی‌شوند. بنابراین می‌توان گفت که به طور مطلق، شاد کردن هر کسی بالاترین عبادات نیست بلکه تنها شاد کردن مؤمنان از مجاری شرعیه و راه‌هایی که شرعاً مجاز است مطلوب و پسندیده و بالاترین عبادات محسوب می‌شود.