خوف و رجا امری تشکیکی و ذومراتب است و دارای حد نصابی است که مؤمن باید حداقل مرتبه آن را داشته باشد. اگر امید انسان به رحمت خداوند به گونه‌ای باشد که فکر کند کارهای او دیگر دخالتی در آن ندارد و آن قدر رحمت خدا واسع است که همه را می‌آمرزد، باعث می‌شود تا انسان گستاخ شود و از ارتکاب گناهان باکی نداشته باشد. این امید، در واقع یک رجای کاذب است و واقعیت ندارد؛ زیرا خداوند براساس اعمال خود افراد، آنها را می‌آمرزد و به بهشت می‌برد و یا عذاب نموده و به جهنم می‌برد. بنابراین، داشتن مرتبه‌ای از خوف که مانع از گناه می‌شود و نیز حدّی از رجا که موجب انجام اعمال خوب می‌گردد، واجب و لازم است. البته بین این دو عامل باید توازن برقرار باشد. اگر رجا طوری باشد که بر خوف غلبه کند و خوف کم شود به حدّی که دیگر انگیزه ترک گناه در انسان باقی نماند، انسان مبتلا به گناه می‌شود که در آن هلاکت است. اگر خوف هم بیش از رجا باشد خطا است؛ یعنی فرد نباید فکر کند که چون مرتکب گناهی شده است حتماً خدا او را به جهنم خواهد برد. چنین فردی باید توبه کند و با انجام کارهای خوب، به رحمت و آمرزش خداوند امیدوار باشد.
مراتب دیگر خوف و رجا مخصوص کسانی است که درجه ایمان و معرفتشان بیش تر است. معرفت این گونه افراد بعضاً تا بدان جا می‌رسد که حتی می‌توانند سرنوشت خودشان را ببینند و از این که خداوند در آن عالم چه چیزهایی به آنها خواهد داد، خبر دار شوند. البته شاید تصور این حالت برای ما مشکل باشد. کسانی هم هستند که صِرف توجه به صفات جلالیه الهی موجب خوفشان می‌شود و یا از این که خداوند چه عذاب‌هایی دارد، لرزه بر اندامشان می‌افتد.
﴿ صفحه 99﴾