آیه
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُولِجُ الَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی الَّیْلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی إِلَی أَجَلٍ مُّسَمّیً وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه
آیا ندیدی که خداوند، پیوسته شب را در روز، و روز را در شب داخل میکند، و خورشید و ماه را تسخیر کرده، هر یک تا زمان معیّنی در حرکتاند؟ همانا خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است.
نکته ها
کوتاه و بلند شدن شب و روز، آن هم به تدریج، در پرورش موجوداتی که به تاریکی یا روشنایی بیشتری نیاز دارند، نقش مهمّی دارد.
در این آیه از کوتاه و بلند شدن شب و روز و تسخیر خورشید و ماه به وسیلهی خداوند، سخن گفته شده، سپس به حرکت هر یک، برای مدّتی معیّن اشاره شده و آنگاه در آخر آیه آمده است: خداوند به آنچه شما انسانها انجام میدهید آگاه است، یعنی هدف همهی هستی و تحوّلات گوناگون در نظام آفرینش، عمل انسانهاست، پس باید کاری کنیم که رضای خدا در آن باشد.
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
همه از بهر تو سرگشته و فرمان بردار
شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری
بیشتر خطابهای قرآن به پیامبرصلی الله علیه وآله، تنها به شخص آن حضرت نیست، بلکه عموم مردم را شامل میشود. مثلاً به پیامبر میفرماید: «اگر هریک از پدر یا مادر یا هر دوی آنان نزد تو به پیری رسند، به آنان اُف نگو واز آنها اظهار دلتنگی مکن»**اسراء، 23.***، در حالی که میدانیم پیامبر، پدر و مادر خود را در کودکی از دست داده و آنان زنده نبودند تا نزد حضرت به پیری برسند.
در این آیه نیز گرچه خطاب «ألمتر» به پیامبر اسلام است، ولی آخر آیه که میفرماید: «انّ اللّه بما تعملون خبیر» نشان میدهد که آیه عموم مردم را شامل میشود.
پیام ها
1- از راههای شناخت خداوند، مطالعه در طبیعت و اسرار هستی است. «ألمتر...»
2- کم و زیاد شدن طول شب و روز را تصادفی نپنداریم، بلکه کاری الهی و با طرح و برنامه است. «یولج...»
3- خورشید نیز حرکت دارد. «الشمس و القمر کلّ یجری»
4- حرکات اجرام، زمانبندی شده است. «کلّ یجری الی أجلٍ مسمّیً»
5 - تغییرات شب و روز وتسخیر خورشید و ماه، در جهت بهرهوری و استفادهی انسان است. «انّ اللّه بما تعملون خبیر» (اعمال و رفتار انسانها نیز باید مفید و هدفمند باشد).