آیه
یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لَا تَدْخُلُواْ بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَن یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلَی طَعَامٍ غَیْرَ نَاظِرِینَ إِنَاهُ وَلَکِنْ إِذَا دُعِیتُمْ فَادْخُلُواْ فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانتَشِرُواْ وَلَا مُسْتَئْنِسِینَ لِحَدِیثٍ إِنَّ ذَ لِکُمْ کَانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِ مِنکُمْ وَاللَّهُ لَا یَسْتَحْیِ مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِن وَرَآءِ حِجَابٍ ذَ لِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَ مَا کَانَ لَکُمْ أَن تُؤْذُواْ رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنکِحُواْ أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذَ لِکُمْ کَانَ عِندَ اللَّهِ عَظِیماً
ترجمه
ای کسانی که ایمان آوردهاید! به خانه پیامبر وارد نشوید مگر آن که به شما اجازه داده شود برای خوردن غذا، (به شرط آن که قبل از موعد نیایید) و در انتظار وقت غذا نباشید؛ ولی هرگاه دعوت شدید پس داخل شوید، و وقتی غذا خوردید پراکنده شوید، و (بعد از خوردن غذا) به گفتگو نپردازید؛ همانا این (گفتگوهای پس از غذا) پیامبر را آزار میدهد، امّا او از شما شرم میکند (و چیزی نمیگوید) ولی خداوند از (گفتن) حقّ شرم ندارد. و هرگاه از همسران پیامبر چیزی از وسایل زندگی (به عنوان عاریت) خواستید از پشت پرده بخواهید؛ این رفتار برای دلهای شما و دلهای آنان به پاکی و پاکدامنی است و شما حقّ ندارید که رسول خدا را آزار دهید و با همسران او پس از رحلتش ازدواج کنید که این کار نزد خداوند (گناهی) بزرگ است.
نکته ها
اجازه گرفتن برای ورود به خانهی دیگران، مخصوص خانهی پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله نیست، همان گونه که در سورهی نور میخوانیم: «لا تدخلوا بیوتاً غیر بیوتکم حتّی تستأنسوا»**نور، 27 .***
در این آیه قسمتهایی از آداب مهمانی مطرح شده، و در آیات دیگر بخشهای دیگری از آن آمده است:
* هنگام ورود، سلام کنید. «فسلّموا»**نور، 61.***
* اگر جواب ردّ دادند ناراحت نشوید و برگردید. «اذا قیل لکم ارجعوا فارجعوا»**نور، 28.***
* نوع پذیرایی به خصوص اگر دعوت کردهاید، خوب باشد. «و جاء بعجل حنیذ»**هود، 69.***
* سفره را نزد مهمان ببرید، نه آنکه مهمان را به محل پذیرایی ببرید. «فقرّبه الیهم»**ذاریات، 27.***
در روایات نیز دهها نکته و دستور پیرامون آن وارد شده است.
«اِناه» به معنای پخته شدن غذاست و «غیر ناظرین اناه» یعنی مهمان زودتر از وقت پذیرایی نیاید تا منتظر پخته شدن غذا بماند.
خانهی پیامبر، اتاقهای متعدّد داشته و هریک از همسران در اتاقی زندگی میکردند. «بیوت النبیّ»
خطابهایی که در این آیه درباره زنان پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله آمده است، در حقیقت مربوط به همهی زنان مسلمان است، به دلیل «اطهر لقلوبکم و قلوبهنّ» که خداوند دربارهی هر زن و مردی پاکدلی را میخواهد.
چون خطر سوء استفاده از همسران پیامبر، مهمتر از حقّ شخصی آنهاست، باید بعد از پیامبر حقّ ازدواج با دیگران از آنان سلب شود. «ولا ان تنکحوا ازواجه»
پیام ها
1- ایمان، مستلزم رعایت ادب و آداب اجتماعی است. «یا ایها الّذین آمنوا لا تدخلوا...»
2- حقّ آرامش در مسکن برای همگان محترم است، خصوصاً برای رسولخداصلی الله علیه وآله. «لا تدخلوا بیوت النبیّ»
3- بهتر آن است که مهمانی در منزل باشد. (نه در مهمانسرا و هتل) «بیوت النبیّ... الی طعام»
4- صاحب خانه حقّ دارد به کسی اذن ورود ندهد. «الاّ ان یُؤذن لکم»
5 - اجازه برای ورود به خانه دیگران، به هر صورت کافی است و لازم نیست خود او شخصاً اجازه بدهد. («یؤذن» به صورت مجهول آمده، یعنی اجازه صاحبخانه از هر طریقی حاصل شود.)
6- پذیرایی از مهمان، از سیرهی پیامبر اکرم است. «الی طعام... دُعیتم»
7- اصل مهمانی مهم است، نه نوع غذا. «الی طعام... دُعیتم»
8- دین جامع آن است که هم برای مسایل جزیی همچون پذیرایی از مهمان و هم بزرگترین مسایل رحکومتی برنامه داشته باشد. «یؤذن لکم - غیر ناظرین - فانتشروا ...»
9- بی دعوت به مهمانی نروید. «اذا دعیتم»
10- در اسلام، مردم عادّی میتوانند به خانه اول شخصیّت دینی رفت و آمد کرده و حتّی مهمان شوند. «بیوت النبیّ... دُعیتم»
11- از آداب مهمانی آن است که بعد از خوردن غذا خانه را ترک کنید. «فانتشروا» و منزل میزبان را محلّ گفت وشنود قرار ندهید. «و لامستأنسین لحدیث»
12- اذیّت کردن میزبان ممنوع است. «یُؤذی النبی» (گرچه با بردن فرزندان و یا همراهان باشد. تحقیر غذا وناچیز شمردن آن نیز مصداق اذیّت میزبان است.)
13- پیامبر، از اتلاف وقت در گفتگوهای بیمورد رنج میبرد. «لا مستأنسین لحدیث انّ ذلکم کان یُؤذی النّبی»
14- رنجاندن لازم نیست ظاهری و جسمی باشد، فشار اخلاقی و روحی نیز نوعی آزار دادن است. «ذلکم کان یُؤذی»
15- صاحبخانه را در بنبست و رودربایستی قرار ندهید. «فیستحی منکم»
16- سکوتی که بر اساس حیا و رودربایستی باشد، علامت رضایت نیست. «فیستحی منکم»
17- پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله شخص با حیایی بود. «فیستحی منکم»
18- اگر به دلیلی شخصی از روی حیا سکوت کرد، دیگران سکوت را بشکنند و حقّ را بیان کنند و بار خجالت را از دوش او بردارند. «واللّه لا یستحی من الحق»
19- ارتباط با دیگران و داد و ستد زنان، با حفظ حجاب مانعی ندارد. «فاسئلوهنّ من وراء حجاب»
20- زنان پیامبر محصور نبوده و با بیرون از منزل در ارتباط بودند.**شاید امروزه کسانی باشند که اگر یک لیوان آب از همسرشان بخواهی ناراحت میشوند که چرا با خانم من سخن گفتید، ولی قرآن میفرماید: با حفظ حجاب از زنان پیامبر نیز میتوان چیزی درخواست نمود.*** «فاسئلوهنّ من وراء حجاب»
21- در استدلال بر لزوم حجاب زن، دلیلی بیاورید که مورد اتّفاق همه باشد. «ذلکم اطهر لقلوبکم»
22- در نحوهی ارتباط زنان و مردان، باید محور کارها تقوا و پاکدلی باشد. «اطهر لقلوبکم و قلوبهنّ»
23- نگاه نامحرمان به یکدیگر، در دل آنان تأثیر گذار است. «فاسئلوهن من وراء حجاب ذلکم اطهر لقلوبکم و قلوبهنّ»
ز دست دیده و دل هر دو فریاد
هر آنچه دیده بیند دل کند یاد
24- حجاب به نفع زن و مرد هر دو است. «اطهر لقلوبکم و قلوبهنّ»
25- رابطه با نامحرم بدون حفظ حجاب، سبب رنجاندن رسول اکرمصلی الله علیه وآله است. «و ما کان لکم ان تُؤذوا رسول اللّه»
26- آزار پیامبر از گناهان کبیره است. «کان عنداللّه عظیما»