این سوره در مدینه و بعد از هجرت نازل شده است، و در آن بشارت و نوید از پیروزی عظیمی می دهد که به دنبال آن مردم گروه گروه وارد دین خدا می شوند، و لذا به شکرانه این نعمت بزرگ پیغمبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) را دعوت به تسبیح و حمد الهی و استغفار می کند .
گر چه در اسلام فتوحات زیادی رخ داد، ولی فتحی با مشخصات فوق جز ((فتح مکه)) نبود، به خصوص اینکه طبق بعضی از روایات اعراب معتقد بودند اگر پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) مکه را فتح کند و بر آن مسلط گردد این دلیل بر حقانیت او است، چرا که اگر بر حق نباشد خدا چنین اجازهای را به او نمی دهد، همانگونه که به لشکر عظیم ((ابرهه)) اجازه نداد، به همین دلیل بعد از فتح مکه مشرکان عرب گروه گروه وارد اسلام شدند .
بعضی گفته اند : این سوره بعد از ((صلح حدیبیه)) در سال ششم هجرت، و دو سال قبل از فتح مکه نازل گردید .
اما اینکه بعضی احتمال داده اند بعد از فتح مکه در سال دهم هجرت در حجة الوداع نازل شده بسیار بعید است، چرا که تعبیرات سوره با این معنی سازگار نیست، زیرا خبر از یک حادثه مربوط به آینده می دهد، نه گذشته .
یکی از نامهای این سوره . سوره ((تودیع)) است (تودیع یعنی خدا حافظی) چرا که در آن خبر ضمنی از رحلت پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) است .
در حدیثی آمده است هنگامی که این سوره نازل شد و پیغمبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) آن را بر یاران خود تلاوت کرد همگی خوشحال و خوشدل شدند، ولی عباس
@@تفسیر نمونه جلد 27 صفحه 395@@@
عموی پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) که آن را شنید گریه کرد، پیغمبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) فرمود : ای عمو چرا گریه می کنی ؟
عرض کرد گمان می کنم خبر رحلت شما در این سوره داده شده ای رسول خدا ! فرمود : مطلب همانگونه است که تو می گوئی .**(مجمع البیان) جلد 10 صفحه 554-این مضمون در روایات متعددی با الفاظ مختلفی ذکر شده است(المیزان جلد 20 صفحه 532)***
در اینکه از کجای این سوره چنین مطلبی استفاده می شود در میان مفسران گفتگو است، زیرا در ظاهر آیات آن چیزی جز بشارت از فتح و پیروزی نیست، این مفهوم ظاهرا از اینجا استفاده شده که این سوره دلیل بر آن است که رسالت پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) به پایان رسیده، و آئین او کاملا تثبیت شده است، و معلوم است در چنین حالتی انتظار رحلت از سرای فانی به جهان باقی، کاملا قابل پیش بینی است .
درباره فضیلت تلاوت این سوره در حدیثی (از پیغمبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) آمده است) : من قراءها فکانما شهد مع رسول الله (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) فتح مکه : کسی که آن را تلاوت کند همانند این است که همراه پیغمبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) در فتح مکه بوده است .**(مجمع البیان) جلد 10 صفحه 553***
در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم : کسی که سوره اذا جاء نصر الله و الفتح را در نماز نافله یا فریضه بخواند خداوند او را بر تمام دشمنانش پیروز می کند و در قیامت در حالی وارد محشر می شود که نامه ای با او است که سخن می گوید، خداوند آن را از درون قبرش همراه او بیرون فرستاده، و آن امان نامه ای است از آتش جهنم . . . .**همان مدارک***
@@تفسیر نمونه جلد 27 صفحه 396@@@
ناگفته پیدا است این همه افتخار و فضیلت از آن کسی است که با خواندن این سوره در خط رسول الله قرار گیرد، و به آئین و سنت او عمل کند، نه تنها به لقلقه زبان قناعت نماید .
@@تفسیر نمونه جلد 27 صفحه 397@@@
ََآیه 1 - 3