تعبیراتی که در آیات کوتاه و پر طنین این سوره آمده برنامه جامعی برای خودسازی است :
@@تفسیر نمونه جلد 26 صفحه 162@@@
1 - از یکسو به انسان دستور می دهد که برای درهم شکستن کبر و غرور به آغاز آفرینش خود باز گردد ، و ببیند چگونه از نطفه بی ارزشی آفریده شده ؟ و می دانیم یکی از بزرگترین موانع راه خودسازی همین کبر و غرور است .
2 - از سوی دیگر هدایتهای الهی را به عنوان بهترین زاد و توشه این راه معرفی می کند ، اعم از هدایتهایی که از طریق وحی و رهنمودهای انبیاء و اولیاء سر چشمه می گیرد ، و هدایتهایی که از طریق عقل و بررسی قوانین و نظامات عالم تکوین حاصل می شود .
3 - سپس به انسان دستور می دهد که به غذای جسمانیش خوب بنگرد ، چشمانش را بگشاید و ببیند این خالق رحیم و مهربان چگونه انواع مواد غذایی دانهها و میوهها را از این خاک تیره برای او آفریده ، و در برابر ربوبیتش سر تعظیم فرود آورد نه تنها به ساختمان تکوینی این مواد غذایی بنگرد ، بلکه چگونگی تحصیل آن را نیز مورد توجه قرار دهد چرا که غذای پاک و حلال یکی از پایه های مهم خودسازی است .
4 - به طریق اولی باید به غذای روحش بنگرد که از کدامین سر چشمه تراوش کرده سر چشمه ای پاک یا آلوده ؟ چرا که تعلیمات ناسالم و تبلیغات گمراه کننده همچون غذای مسمومی است که حیات معنوی انسان را به خطر می افکند .
عجب اینکه بعضی از مردم در مورد غذای جسم بسیار سختگیر و موشکافند ، ولی در غذای روحشان بی اعتنا ، هر کتاب فاسد و مفسدی را میخوانند ، به هر گونه تعلیمات گمراه کننده گوش فرامی دهند ، و برای غذای روحشان هیچ قید و شرطی قائل نیستند .
در حدیثی از امیر مؤمنان علی (علیه السلام ) می خوانیم : ما لی اری الناس اذا قرب الیهم الطعام لیلا تکلفوا انارة المصابیح ، لیبصروا ما یدخلون بطونهم ، و لا یهتمون بغذاء النفس ، بان ینیروا مصابیح البابهم بالعلم ، لیسلموا من
@@تفسیر نمونه جلد 26 صفحه 163@@@
لواحق الجهالة و الذنوب ، فی اعتقاداتهم و اعمالهم :
((برای چیست که می بینم مردم را هنگامی که در شب طعامی نزدشان حاضر کنند حتما چراغ می افروزند تا ببینند چه غذایی در شکم خود وارد می سازند ؟ ولی به غذای روحشان اهمیت نمی دهند ، و چراغ عقل را به وسیله علم روشن نمی سازند ، تا از عوارض جهالت و گناهان در اعتقادات و اعمال سالم بمانند)) . ** سفینة البحار جلد 2 صفحه 84 ماده طعم . ***
نظیر همین معنی را فرزندش امام مجتبی (علیه السلام ) فرموده : عجبت لمن یتفکر فی ماکوله ، کیف لا یتفکر فی معقوله ، فیجنب بطنه ما یؤذیه ، و یودع صدره ما یردیة : ((عجب دارم از آنها که به غذای جسم خود می اندیشند ، اما در غذای روح دقت نمی کنند ، خوراک زیانبار را از شکم خود دور می دارند ، اما قلب را با مطالب مهلک آکنده می کنند)) . ** سفینة البحار جلد 2 صفحه 84 ماده طعم . ***
5 - بعد به خاطر بیاورد که صیحه گوشخراش محشر همه را از خواب مرگ بیدار می کند ، و انسان را در برابر اعمالش قرار می دهد و آنچنان اوضاع محشر هولناک است که انسان عزیزترین عزیزانش را فراموش می کند ، باید بیندیشد آیا امروز کاری می کند که در آن روز چهره ای خندان و مسرور و نورانی داشته باشد ، یا چهره ای زشت و عبوس و تاریک ؟ و از هم اکنون خود را برای آن روز آماده کند
خداوندا ! به ما توفیق خودسازی مرحمت کن .
پروردگارا ! ما را از غذای جانپرور روحی محروم مفرما .
بار الها ! پیش از صیحه محشر ما را از خواب گران بیدار نما .
آمین یا رب العالمین
@@تفسیر نمونه جلد 26 صفحه 165@@@