دستور امر به معروف و نهی از منکر، یک دستور عام است، که همه مسلمین نسبت به یکدیگر دارند، ولی از آیات فوق، و روایاتی که درباره حقوق فرزند و مانند آن در منابع اسلامی وارد شده، به خوبی استفاده می شود که انسان در مقابل همسر و فرزند خویش مسئولیت سنگین تری دارد، و موظف است تا آنجا که می تواند در تعلیم و تربیت آنها بکوشد، آنها را از گناه بازدارد و به نیکیها دعوت نماید، نه اینکه تنها به تغذیه جسم آنها قناعت کند .
در حقیقت اجتماع بزرگ از واحدهای کوچکی تشکیل می شود که ((خانواده )) نام دارد، و هرگاه این واحدهای کوچک که رسیدگی به آن آسان تر است اصلاح گردد کل جامعه اصلاح می شود، و این مسئولیت در درجه اول بر دوش پدران و مادران است .
مخصوصا در عصر ما که امواج کوبنده فساد در بیرون خانواده ها بسیار قوی و خطرناک است، برای خنثی کردن آنها از طریق تعلیم و تربیت خانوادگی باید برنامه ریزی اساسی تر و دقیق تر انجام گیرد .
نه تنها آتشهای قیامت که آتشهای دنیا نیز از درون وجود انسانها سرچشمه می گیرد، و هر کس موظف است خانواده خود را از این آتشها حفظ کند .
در حدیثی می خوانیم : ((هنگامی که آیه فوق نازل شد، کسی از یاران پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) سؤال کرد : چگونه خانواده خود را از آتش دوزخ حفظ کنم : حضرت (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود :
تامرهم بما امر الله، و تنهاهم عما نهاهم الله، ان اطاعوک کنت قد وقیتهم، و ان عصوک کنت قد قضیت ما علیک :
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 294@@@
:((آنها را امر به معروف و نهی از منکر می کنی، اگر از تو پذیرفتند آنها را از آتش دوزخ حفظ کرده ای، و اگر نپذیرفتند وظیفه خود را انجام داده ای )) . ** نور الثقلین جلد 5 صفحه 372 . ***
و در حدیث جامع و جالب دیگری از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است : الا کلکم راع، و کلکم مسؤل عن رعیته، فالامیر علی الناس راع، و هو مسؤل عن رعیته، و الرجل راع علی اهل بیته، و هو مسؤل عنهم، فالمرئة راعیة علی اهل بیت بعلها و ولده، و هی مسؤلة عنهم، الا فکلکم راع، و کلکم مسؤل عن رعیته :
((بدانید همه شما نگهبانید، و همه در برابر کسانی که ماءمور نگهبانی آنها هستید مسئولید، امیر و رئیس حکومت اسلامی نگهبان مردم است و در برابر آنها مسئول است، مرد نگهبان خانواده خویش است و در مقابل آنها مسئول، زن نیز نگهبان خانواده شوهر و فرزندان است و در برابر آنها مسئول می باشد، بدانید همه شما نگهبانید و همه شما در برابر کسانی که ماءمور نگهبانی آنها هستید مسئولید ! ** مجموعه ورام جلد اول صفحه 6 . ***
این بحث دامنه دار را با حدیثی از امیر مؤمنان علی (علیه السلام ) پایان می دهیم، امام (علیه السلام ) در تفسیر آیه فوق فرمود : علموا انفسکم و اهلیکم الخیر، و ادبوهم ((منظور این است که خود و خانواده خویش را نیکی بیاموزید و آنها را ادب کنید)) . ** در المنثور جلد 6 صفحه 244 . ***