تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد23
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

هنگامی که جان به گلوگاه می رسد

از لحظات حساسی که آدمی را سخت در فکر فرومی برد، لحظه احتضار و پایان عمر انسانها است، در آن لحظه که کار از کار گذشته، و اطرافیان مایوس و نومید به شخص محتضر نگاه می کنند، و می بینند همچون شمعی که عمرش پایان گرفته آهسته آهسته خاموش می شود، با زندگی وداع می گوید، و هیچ

@@تفسیر نمونه جلد 23 صفحه 274@@@

کاری از دست هیچکس ساخته نیست.

آری ضعف و ناتوانی کامل انسان، در این لحظات حساس آشکار می شود، نه تنها در زمانهای گذشته که امروز با تمام تجهیزات فنی و پزشکی و حضور تمام وسائل درمانی این ضعف و زبونی به هنگام احتضار درست همانند گذشته مشهود و آشکار است.

قرآن مجید در تکمیل بحثهای معاد و پاسخگوئی به منکران و مکذبان، ترسیم گویائی از این لحظه کرده می گوید: ((پس چرا هنگامی که جان به گلوگاه می رسد، توانائی بازگرداندن آنرا ندارید))؟! (فلو لا اذا بلغت الحلقوم).**آیه محذوفی دارد که از آیات بعد استفاده می شود و در تقدیر چنین است: (فلولا اذا بلغت الحلقوم لاترجعونها و لاتملکون شیئا) (مؤنث بودن فعل در اینجا به خاطر آن است که به (نفس) باز می گردد).***

((و شما در این حال نظاره می کنید و کاری از دستتان ساخته نیست)) (و انتم حینئذ تنظرون).

مخاطب در اینجا اطرافیان محتضرند، از یکسو نظاره حال او را می کنند، و از سوی دیگر ضعف و ناتوانی خود را مشاهده می نمایند و از سوی سوم توانائی خدا را بر همه چیز و بودن مرگ و حیات در دست او، و نیز می دادند خودشان هم چنین سرنوشتی را در پیش دارند.**اینکه بعضی احتمال داده اند مخاطب در اینجا شخص محتضر است بسیار بعید به نظر می رسد زیرا آیه بعد به خوبی روشن می سازد که مخاطب اطرافیان او هستند.***

سپس می افزاید: ((در حالی که ما به او نزدیکتریم از شما، و فرشتگان

@@تفسیر نمونه جلد 23 صفحه 275@@@

ما که آماده قبض روح او هستند نیز نزدیکتر از شما می باشند ولی شما نمی بینید)) (و نحن اقرب الیه منکم و لکن لاتبصرون).

ما به خوبی می دانیم در باطن جان محتضر چه می گذرد؟ و در عمق وجودش چه غوغائی برپا است؟ و مائیم که فرمان قبض روح او را در سرآمد معینی صادر کرده ایم، ولی شما تنها ظواهر حال او را می بینید، و از چگونگی انتقال او از این سرا به سرای دیگر، و طوفانهای سختی که در این لحظه برپا است بیخبرید.

بنابراین منظور از این آیه نزدیکی خداوند به شخص محتضر است، هر چند بعضی احتمال داده اند که منظور نزدیکی فرشتگان قبض ارواح می باشد، ولی تفسیر اول با ظاهر آیه هماهنگتر است.

به هر حال نه تنها در این موقع بلکه در همه حال خداوند از همه کس به ما نزدیکتر است حتی او نزدیکتر از ما به ما است، هر چند ما بر اثر ناآگاهی از او دوریم، ولی ظهور و بروز این معنی در لحظه جان دادن از هر موقع واضحتر است.

سپس برای تاءکید بیشتر، و روشن ساختن همین حقیقت، می افزاید: ((اگر شما هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمی شوید...)) (فلو لا ان کنتم غیر مدینین).

((پس او را بازگردانید اگر راست می گوئید)) (ترجعونها ان کنتم صادقین).

این ضعف و ناتوانی شما دلیلی است بر اینکه مالک مرگ و حیات دیگری

@@تفسیر نمونه جلد 23 صفحه 276@@@

است، و پاداش و جزاء در دست او است، و او است که می میراند و زنده می کند.

((مدینین)) جمع ((مدین)) از ماده ((دین)) به معنی جزا است، و بعضی آنرا به معنی ((مربوبین)) تفسیر کرده اند، یعنی اگر شما تحت ربوبیت دیگری قرار ندارید و مالک امر خویش هستید او را بازگردانید، این خود دلیل بر این است که تحت حکومت دیگری قرار دارید.