بعضی از فلاسفه می گویند : ((همانگونه که شدت بعد موجب خفا است شدت قرب نیز چنین است ، فی المثل اگر خورشید بسیار از ما دور شود قابل رؤیت نیست ، و اگر بسیار به آن نزدیک شویم چنان نور خیره کننده ای دارد که باز قدرت دید آن را نداریم )) .
و در حقیقت ذات پاک خداوند همین گونه است ، ((یا من هو اختفی لفرط نوره )) : ((ای کسی که از شدت نورانیت از نظر ما پنهان شده ای ))!
در آیات مورد بحث نیز نزدیکی فوق العاده خداوند به بندگان ضمن تشبیه جالبی بیان شده که او از رگ گردن به ما نزدیکتر است .
این نزدیکی از شدت وابستگی ما به او سرچشمه می گیرد .
حتی تشبیهاتی مانند اینکه عالم همه جسم است او روح عالم است ، عالم همه چون شعاع است او قرص آفتاب است ، نمی تواند بیانگر این رابطه نزدیک باشد ، و بهترین تعبیر همان است که اءمیر مؤمنان علی (علیه السلام ) (در خطبه اول نهج البلاغه ) فرموده است : مع کل شی ء لابمقارنة و غیر کل شی ء لا بمزایلة :
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 252@@@
((او با همه موجودات است اما نه اینکه قرین آنها باشد ، و جدا از همه موجودات است اما نه اینکه از آنها بر کنار باشد))!
جمعی از فلاسفه برای بیان این قرب فوق العاده تشبیه دیگری دارند ، ذات خداوند را به معنی ((اسمی )) و موجودات را به معنی ((حرفی )) تشبیه کرده اند .
توضیح اینکه : وقتی می گوئیم : ((رو به کعبه کن )) کلمه ((به )) به تنهائی مفهوم مشخصی ندارد ، و تا کلمه ((کعبه )) به آن افزوده نشود گنگ و مبهم و نا مفهوم است ، بنابراین معنی حرفی به تنهائی نمیتواند مفهومی داشته باشد جز به تبع معنی ((اسمی )) .
هستی تمام موجودات عالم نیز چنین است که بدون وابستگی و پیوند با ذات او اصلا مفهوم و وجود و بقائی ندارد ، و این نهایت قرب خداوند را به بندگان ، و قرب بندگان را به او نشان می دهد ، هر چند بیخبران از این معنی غافلند .
دوست نزدیکتر از من به من است وین عجبتر که من از وی دورم ! چکنم با که توان گفت که دوست در کنار من و من مهجورم !
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 253@@@