آیات گذشته سخن از توطئه های منافقان و اشرار می گفت، در آیات مورد بحث اشاره به یکی دیگر از برنامه های مخرب آنها شده است که گاه به عنوان استهزاء و یا به منظور ایجاد شک و تردید در قلوب ساده دلان این سؤال را مطرح می کردند که قیامت با آنهمه اوصافی که محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) از آن خبر می دهد کی بر پا می شود؟
می فرماید: ((مردم از تو پیرامون زمان قیام قیامت سؤال می کنند)) (یسئلک الناس عن الساعة ).
این احتمال نیز وجود دارد که بعضی از مؤمنان نیز روی حس کنجکاوی و یا برای دریافت اطلاعات بیشتر چنین سؤالی را از پیامبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) مطرح کرده باشند، اما با توجه به آیاتی که بعد از این آیه می آید معلوم می شود که تفسیر اول به معنی آیه نزدیکتر است .
شاهد این سخن آیه دیگری است که در همین زمینه در سوره شوری آمده است و ما یدریک لعل الساعة قریب - یستعجل بها الذین لا یؤمنون بها و الذین آمنوا مشفقون منها و یعلمون انها الحق : ((تو نمی دانی شاید قیامت نزدیک باشد اما کسانی که به آن ایمان ندارند برای آن عجله می کنند، ولی مؤمنان از آن بیمناکند و می دانند حق است )) (شوری آیه 17 و 18).
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 439@@@
سپس در آیه مورد بحث به آنها چنین پاسخ می گوید: ((بگو ای پیامبر!؟ آگاهی بر این موضوع تنها نزد خداست و هیچکس جز او از این موضوع آگاه نیست )) (قل انما علمها عند الله ).
حتی پیامبران مرسل و فرشتگان مقرب نیز از آن بیخبرند.
و به دنبال آن می افزاید: ((چه میدانی ؟ شاید قیام قیامت نزدیک باشد)) (و ما یدریک لعل الساعة تکون قریبا).
بنابر این همیشه برای استقبال از قیام قیامت باید آماده بود و اصولا فلسفه مخفی بودنش همین است که هیچکس خویش را در امان نبیند و قیامت را دور نپندارد، و خود را از عذاب و مجازات الهی بر کنار نداند.
سپس به تهدید کافران و گوشه ای از مجازات دردناک آنها پرداخته، می فرماید: خداوند کافران را از رحمت خود دور ساخته و برای آنان آتش سوزاننده ای فراهم کرده است )) (ان الله لعن الکافرین و اعدلهم سعیرا).
((آنها جاودانه در این آتش سوزان خواهند ماند و سرپرست و یاوری نخواهند یافت )) (خالدین فیها ابدا لا یجدون ولیا و لا نصیرا).
تفاوت میان ((ولی )) و ((نصیر)) در اینجاست که ((ولی )) انجام تمام کار را بر عهده می گیرد ولی ((نصیر)) کسی است که انسان را کمک می دهد تا به مقصود خود برسد، اما این کافران در قیامت نه ولییی دارند و نه نصیری .
سپس قسمت دیگری از عذاب دردناک آنها را در قیامت بیان کرده می فرماید: ((روزی را به خاطر بیاور که صورتهای آنها در آتش دوزخ دگرگون می شود)) (یوم تقلب وجوههم فی النار).
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 440@@@
این دگرگونی یا از نظر رنگ چهره ها است که گاه سرخ و کبود می شود و گاه زرد و پژمرده، و یا از نظر قرار گرفتن بر شعله های آتش است که گاه این سمت صورت آنها بر آتش قرار می گیرد، و گاه سمت دیگر (نعوذ بالله )
اینجاست که فریادهای حسرت بارشان بلند می شود و ((می گویند: ای کاش ما خدا و پیامبرش را اطاعت کرده بودیم )) (یقولون یا لیتنا اطعنا الله و اطعنا الرسولا).
که اگر اطاعت میکردیم چنین سرنوشت دردناکی در انتظار ما نبود.
((و می گویند پروردگارا! ما رؤسا و بزرگترهای خود را اطاعت کردیم و آنها ما را گمراه ساختند)) (و قالوا ربنا انا اطعنا سادتنا و کبرائنا فاضلونا السبیلا).**الف در (الرسولا) و همچنین (السبیلا) (با توجه به اینکه هرگز تنوین با الف و لام جمع نمی شود) (الف اطلاق) برای هماهنگی آخر آیه هاست***
((ساده )) جمع ((سید)) به معنی مالک بزرگی است که تدبیر شهرهای مهم و یا کشوری را بر عهده دارد و ((کبراء)) جمع ((کبیر)) به معنی افراد بزرگ است خواه از نظر سن، یا علم، یا موقعیت اجتماعی، و یا مانند آن .
به این ترتیب ((ساده )) اشاره به رؤسای بزرگ محیط است و ((کبراء)) کسانی هستند که زیر نظر آنها به اداره امور می پردازند، و معاون و مشاور آنها محسوب می شوند، در حقیقت اطاعت ساده را به جای اطاعت خدا قرار دادیم و اطاعت کبراء را بجای اطاعت پیامبران، و لذا گرفتار انواع انحرافات و انواع بدبختیها شدیم .
بدیهی است معیار ((سیادت )) و ((بزرگی )) در میان آنها همان معیارهای
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 441@@@
زور و قلدری و مال و ثروت نامشروع و مکر و فریب بود، و انتخاب این دو تعبیر در اینجا شاید برای اینست که تا حدی عذر خود را موجه جلوه دهند و بگو ما تحت تاثیر عظمت ظاهری آنها قرار گرفته بودیم .
در اینجا این دوزخیان گمراه به هیجان می آیند و مجازات شدید گمراه کنندگان خود را از خدا می خواهند و می گویند: ((پروردگارا! آنها را دو چندان عذاب کن )) (عذابی بر گمراهیشان و عذابی بر گمراه کردن ما!) (ربنا آتهم ضعفین من العذاب ).
((و آنها را لعن کن لعن بزرگی ))! (و العنهم لعنا کبیرا)
مسلما آنها مستحق عذاب و لعن هستند ولی ((عذاب مضاعف )) و ((لعن کبیر)) بخاطر تلاش و کوششی است که برای گمراه کردن دیگران داشته اند.
جالب اینکه در سوره اعراف هنگامی که این پیروان گمراه تقاضای عذاب مضاعف برای پیشوایان و سردمداران خود می کنند گفته می شود لکل ضعف و لکن لا تعلمون : ((هم برای آنها عذاب مضاعف است و هم برای شما، ولی نمی دانید)) (سوره اعراف آیه 38).**قابل توجه اینکه در آیات مورد بحث (ضعفین) و در آیه سوره اعراف (ضعف) آمده است ولی با دقت در مفهوم (ضعف) روشن می شود که هر دو دارای یک معنی است***
مضاعف بودن عذاب ائمه کفر و ضلال روشن است، اما مضاعف بودن مجازات این پیروان گمراه چرا؟!
دلیلش این است که یک عذاب بخاطر گمراهی دارند، و عذاب دیگری بخاطر تقویت و کمک ظالمان، زیرا ظالمان به تنهائی نمی توانند کاری از پیش
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 442@@@
ببرند، بلکه یاران آنها آتش بیاران معرکه و گرم کنندگان تنور داغ ظلم و کفرشانند، هر چند بدون شک باز در مقایسه با یکدیگر عذاب پیشوایان سختتر و دردناکتر است .
در تفسیر آیه 30 همین سوره بحث مشروحتری در این زمینه داشته ایم .
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 443@@@