((خاتم )) (بر وزن حاتم ) آنگونه که ارباب لغت گفته اند به معنی چیزی است که به وسیله آن پایان داده می شود، و نیز به معنی چیزی آمده است که با آن اوراق و مانند آن را مهر می کنند.
در گذشته و امروز این امر معمول بوده و هست که وقتی می خواهند در نامه یا ظرف یا خانه ای را ببندند و کسی آن را باز نکند روی در، یا روی قفل آن ماده چسبنده ای می گذارند، و روی آن مهری می زنند که امروز از آن تعبیر به ((لاک و مهر)) می شود.
و این به صورتی است که برای گشودن آن حتما باید مهر و آن شی ء چسبنده
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 339@@@
شکسته شود، مهری را که بر اینگونه اشیاء می زنند ((خاتم )) می گویند، و از آنجا که در گذشته گاهی از گلهای سفت و چسبنده برای این مقصد استفاده می کردند لذا در متون بعضی از کتب معروف لغت در معنی خاتم می خوانیم ((ما یوضع علی الطینة )) (چیزی بر گل می زنند).**لسان العرب و قاموس اللغة ماده ختم (الخاتم مایوضع علی الطینة)***
اینها همه به خاطر آن است که این کلمه از ریشه ((ختم )) به معنی ((پایان )) گرفته شده، و از آنجا که این کار (مهر زدن ) در خاتمه و پایان قرار می گیرد نام ((خاتم )) بر وسیله آن گذارده شده است .
و اگر می بینیم یکی از معانی ((خاتم )) انگشتر است آن نیز به خاطر همین است که نقش مهرها را معمولا روی انگشترهایشان می کندند، و به وسیله انگشتر نامه ها را مهر می کردند، لذا در حالات پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و ائمه هدی (علیهم السلام ) و شخصیتهای دیگر از جمله مسائلی که مطرح می شود نقش خاتم آنها است .
مرحوم ((کلینی )) در ((کافی )) از امام صادق (علیه السلام ) چنین نقل می کند: ان خاتم رسول الله کان من فضة نقشه محمد رسول الله : ((انگشتر پیامبر از نقره بود و نقش آن محمد رسول الله بود)).**این خبر را بیهقی نیز در سنن جلد 10 صفحه 128 آورده است***
در بعضی از تواریخ آمده است که یکی از حوادث سال ششم هجری این بود که پیامبر انگشتر نقش داری برای خود انتخاب فرمود و این به خاطر آن بود که به او عرض کردند پادشاهان نامه های بدون مهر را نمی خوانند.**سفینة البحار جلد 1 صفحه 386***
در کتاب ((طبقات )) نیز آمده است هنگامی که پیامبر گرامی اسلام تصمیم گرفت دعوت خود را گسترش دهد، و به پادشاهان و سلاطین روی زمین نامه بنویسد دستور داد انگشتری برایش ساختند که روی آن محمد رسول الله حک شده
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 340@@@
بود، و نامه های خود را با آن مهر می کرد.**(طبقات کبری) جلد 1 صفحه 258***
با این بیان به خوبی روشن می شود که خاتم گر چه امروز به انگشتر تزیینی نیز اطلاق می شود، ولی ریشه اصلی آن از ختم به معنی پایان گرفته شده است و در آن روز به انگشترهائی می گفتند که با آن نامه ها را مهر می کردند.
بعلاوه این ماده در قرآن مجید در موارد متعددی به کار، رفته، و در همه جا به معنی پایان دادن و مهر نهادن است، مانند الیوم نختم علی افواههم و تکلمنا ایدیهم : ((امروز - روز قیامت - مهر بر دهانشان می نهیم و دستهای آنها با ما سخن می گوید)) (یس - 65).
ختم الله علی قلوبهم و علی سمعهم و علی ابصارهم غشاوة : ((خداوند بر دلها و گوشهای آنها (منافقان ) مهر نهاده (به گونه ای که هیچ حقیقتی در آن نفوذ نمی کند) و بر چشمهای آنها پرده ای است )) (بقره - 7).
از اینجا معلوم می شود آنها که در دلالت آیه مورد بحث بر خاتمیت پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و پایان گرفتن سلسله انبیاء به وسیله او وسوسه کرده اند به کلی از معنی این واژه بی اطلاع بوده اند، و یا خود را به بی اطلاعی زده اند، و گرنه هر کس کمترین اطلاعی از ادبیات عرب داشته باشد می داند کلمه ((خاتم النبیین )) به وضوح دلالت بر معنی خاتمیت دارد.
وانگهی اگر غیر از این تفسیر برای آیه گفته شود مفهوم سبک و بچه گانه ای پیدا خواهد کرد مثل اینکه بگوئیم پیامبر اسلام انگشتر پیامبران بود یعنی زینت پیامبران محسوب می شد، زیرا می دانیم انگشتر یک ابزار ساده برای انسان است و هرگز در ردیف خود انسان نخواهد بود و اگر آیه را چنین تفسیر کنیم مقام پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) را فوق العاده تنزل داده ایم، گذشته از اینکه با معنی لغوی سازگار نیست . لذا این واژه در تمام قرآن (در 8 مورد) که این ماده به کار
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 341@@@
رفته همه جا به معنی ((پایان دادن و مهر نهادن )) آمده است .