از خطرناکترین پرتگاههائی که بر سر راه رهبران بزرگ قرار دارد مساله پیشنهادهای سازشکارانه ای است که از ناحیه مخالفان مطرح می گردد، و در اینجا است که خطوط انحرافی بر سر راه رهبران ایجاد می شود و سعی دارد آنها را از مسیر اصلی بیرون برد، و این آزمون بزرگی برای آنها است .
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 188@@@
مشرکان ((مکه )) و منافقان ((مدینه )) بارها کوشیدند که با طرح پیشنهادهای سازشکارانه پیامبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) را از خط توحید منحرف سازند، از جمله همان بود که در شان نزول فوق خواندیم .
اما نخستین آیات سوره احزاب نازل شد و به توطئه آنها پایان داد و پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) را به ادامه روش قاطعانه اش در خط توحید بدون کمترین سازش دعوت نمود.
این آیات مجموعا چهار دستور مهم به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می دهد:
دستور اول در زمینه تقوی و پرهیزکاری است که زمینه ساز هر برنامه دیگری می باشد می فرماید: ((ای پیامبر تقوای الهی پیشه کن )) (یا ایها النبی اتق الله )
حقیقت ((تقوی )) همان احساس مسئولیت درونی است و تا این احساس مسئولیت نباشد انسان به دنبال هیچ برنامه سازنده ای حرکت نمی کند.
تقوی انگیزه هدایت، و بهره گیری از آیات الهی است، چنانکه در آیه دوم سوره بقره می خوانیم ((هدی للمتقین )) ((این قرآن مایه هدایت پرهیزکاران است )).
درست است که مرحله نهائی تقوی بعد از ایمان و عمل به دستورات خدا حاصل می شود ولی مرحله ابتدائی آن قبل از همه این مسائل قرار داد. چرا که انسان اگر احساس مسئولیتی در خود نکند به دنبال تحقیق از دعوت پیامبران نمی رود، و نه گوش به سخنان آنها فرا می دهد، حتی مساله ((دفع ضرر محتمل )) را که علمای کلام و عقائد آن را پایه تلاش برای معرفة الله ذکر کرده اند در حقیقت شاخه ای از تقوی است .
دستور دوم نفی اطاعت کافران و منافقان است، می فرماید: ((از کافران و منافقان اطاعت مکن ))! (و لا تطع الکافرین و المنافقین ).
و در پایان این آیه برای تاکید این موضوع می گوید: ((خداوند عالم
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 189@@@
و حکیم است )) (ان الله کان علیما حکیما).
اگر فرمان ترک پیروی آنها را به تو می دهد روی علم و حکمت بی پایان او است، زیرا می داند در این تبعیت و سازشکاری چه مصائب دردناک و مفاسد بی شماری نهفته است .
به هر حال، بعد از تقوا و احساس مسؤلیت، نخستین وظیفه شستشوی صفحه دل از اغیار و ریشه کن نمودن خارهای مزاحم از این سرزمین است .
در سومین دستور مساله بذر افشانی توحید و تبعیت از وحی الهی را مطرح می کند می گوید: ((از آنچه از طرف پروردگارت به تو وحی می شود پیروی کن )) (و اتبع ما یوحی الیک من ربک ).
و مراقب باش و بدان که ((خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است )) (ان الله کان بما تعملون خبیرا).
بنابر این نخست باید دیو را از درون جان بیرون راند تا فرشته در آید.
خارها را بر چید تا بذر گلها بروید.
باید طاغوتزدائی کرد تا حکومت الله و نظام الهی جانشین آن گردد.
و از آنجا که در ادامه این راه مشکلات فراوان است و تهدید و توطئه و کار شکنی بسیار زیاد، چهارمین دستور را به این صورت صادر می کند: ((بر خدا توکل کن و از توطئه هاشان نترس ))! (و توکل علی الله ).
((و همین بس که خداوند ولی و حافظ و مدافع انسان باشد)) (و کفی بالله وکیلا).
اگر هزار دشمن قصد هلاکت تو را دارند، چون من دوست و یاور تواءم از دشمنان باکی نداشته باش .
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 190@@@
گر چه مخاطب در این آیات شخص پیامبر است، ولی پیدا است که دستوری است برای همه مؤمنان، و همه مسلمانان جهان، نسخه ای است نجاتبخش و معجونی است حیات آفرین برای هر عصر و هر زمان .
بعضی از مفسران گفته اند خطاب ((یا ایها)) مخصوص مواردی است که هدف جلب توجه عموم به مطلب است، هر چند مخاطب یک نفر باشد بخلاف خطاب به ((یا)) که معمولا در مواردی گفته می شود که منظور شخص مخاطب است .**تفسیر (فخر رازی) جلد 25 صفحه 190 ذیل آیات مورد بحث***
و چون در آیات مورد بحث خطاب با ((یا ایها)) شروع شده عمومیت هدف این آیات را تاکید می کند.
شاهد دیگر برای تعمیم این است که جمله ((ان الله کان بما تعملون خبیرا)) به صورت جمع آمده، می گوید: ((خدا به اعمال همه شما آگاه است، و اگر تنها پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) مخاطب بود میبایست گفته شود خدا به عمل تو آگاه است )) (دقت کنید).
ناگفته پیدا است، مفهوم این دستورات به پیامبر این نیست که او در مساله تقوا و ترک اطاعت کافران و منافقان کوتاهی داشته، بلکه این بیانات از یکسو جنبه تاکید در مورد وظائف پیغمبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) دارد، و از سوی دیگر درسی است برای همه مؤمنان .
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 191@@@