از آنجا که این سوره مطابق مشهور تماما در مکه نازل شده است، محتوا و روح سوره های مکی در آن منعکس می باشد، یعنی بیش از همه چیز بحث از مساءله ((مبدء)) و ((معاد)) می کند، چرا که دوران مکه دوران آموزشی اعتقادات اصیل اسلامی، توحید و مبارزه با شرک، و توجه به معاد و دادگاه رستاخیز بود، و در لابلای این مباحث مطالب دیگری در ارتباط با آنها نیز مطرح شده است .
در حقیقت مطالب این سوره را در هفت بخش می توان خلاصه کرد .
1 - پیشگوئی از پیروزی رومیان بر ایرانیان در جنگی که در آینده درگیر می شد، به مناسبت گفتگوئی که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روی داده بود که مشروح آن به خواست خدا خواهد آمد .
2 - گوشه ای از طرز فکر و چگونگی حالات افراد بی ایمان، و سپس تهدیدهائی نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهی در رستاخیز .
3 - بخش مهمی از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاک، نظام زوجیت و آفرینش همسران برای انسانها و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، و حیات زمین بعد از مرگ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا .
4 - سخن از توحید فطری بعد از بیان دلائل آفاقی و انفسی برای شناخت خدا .
5 - بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بی ایمان و گنهکار، و ظهور فساد
@@تفسیر نمونه جلد 16 صفحه 356@@@
در زمین بر اثر گناهان آنها .
6 - اشاره ای به مساءله مالکیت و حق ذی القربی و نکوهش از رباخواری .
7 - بازگشت مجددی به دلائل توحید و نشانه های حق و مسائل مربوط به معاد .
روی هم رفته در این سوره همچون سوره های دیگر قرآن مسائل استدلالی و عاطفی و خطابی چنان بهم آمیخته شده است که معجون کاملی برای هدایت و تربیت نفوس فراهم ساخته است .
@@تفسیر نمونه جلد 16 صفحه 357@@@