سؤالی که در اینجا باقی می ماند این است که این کدام کوه در آسمان است که تگرگها از آن فرو می ریزند، در اینجا مفسران بیانات مختلفی دارند:
1 - بعضی گفته اند ((جبال )) (کوهها) در اینجا جنبه کنائی دارد، همانگونه که می گوئیم کوهی از غذا، یا کوهی از علم، بنابراین مفاد آیه فوق این است که در واقع کوهی و توده عظیمی از تگرگ به وسیله ابرها در دل آسمان به وجود می آید، و از آنها بخشی در شهر، و بخشی در بیابان فرو می ریزد، و حتی کسانی مورد اصابت آن قرار می گیرند.
2 - بعضی دیگر گفته اند منظور از کوهها، توده های عظیم ابر است که در عظمت و بزرگی بسان کوه است .
3 - نویسنده تفسیر ((فی ظلال )) در اینجا بیان دیگری دارد که مناسبتر به نظر می رسد و آن اینکه توده های ابر در وسط آسمان به راستی شبیه کوهها هستند گر چه از طرف پائین به آنها می نگریم صافند. اما کسانی که با هواپیما بر فراز ابرها حرکت کرده اند غالبا با چشم خود این منظره را دیده اند که ابرها از آن سو به کوهها و دره ها و پستیها و بلندیهائی می مانند که در روی زمین است ،
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 505@@@
و به تعبیر دیگر سطح بالای ابرها هرگز صاف نیست، و همانند سطح زمین دارای ناهمواریهای فراوان است، و از این نظر اطلاق نام جبال بر آنها مناسب است .**تفسیر فی ظلال جلد 6 صفحه 109.***
بر این سخن می توان این نکته دقیق را افزود که به عقیده دانشمندان تکون تگرگ در آسمان به این طریق است که دانه های باران از ابر جدا می شود، و در قسمت فوقانی هوا به جبهه سردی برخورد می کند و یخ می زند، سپس طوفانهای کوبنده ای که در آن منطقه حکمفرما است گاهی این دانه ها را مجددا به بالا پرتاب می کند، و بار دیگر این دانه ها به داخل ابرها فرو می رود و لایه دیگری از آب به روی آن می نشیند که به هنگام جدا شدن از ابر مجددا یخ می بندد، و گاهی این موضوع چندین بار تکرار می شود و هر زمان لایه تازه ای روی آن می نشیند تا تگرگ به اندازه ای درشت شود که دیگر طوفان نتواند آن را به بالا پرتاب کند، اینجا است که راه زمین را به پیش می گیرید و فرود می آید، و یا اینکه طوفان فرو می نشیند و بدون مانع به طرف زمین حرکت می کند.**دائرة المعارف فرهنگ نامه ماده تگرگ.***
با توجه به این مطلب، نکته علمی که در کلمه جبال در اینجا نهفته است روشنتر می شود، زیرا به وجود آمدن تگرگهای درشت و سنگین در صورتی امکان پذیر است که توده های ابر متراکم گردند، تا هنگامی که طوفان دانه یخ زده تگرگ را به میان آن پرتاب می کند مقدار بیشتری آب به خود جذب نماید، و این تنها در آنجاست که توده های ابر بسان کوههای مرتفع در جهت بالا قرار گیرد و منبع قابل ملاحظه ای برای تکون تگرگ شود (دقت کنید).**در جمله (و ینزل من السماء من جبال من برد) سه بار کلمه (من) تکرار شده است که از نظر ادبیات عرب نخستین آنها (من ابتدائیه) است، و دومین آن نیز تناسب با (ابتدائیه) دارد و اما سومین (من) طبق تفاسیری که در بالا گفته شد متفاوت است، بنا بر تفسیر اول (من بیانیه) خواهد بود، و مفهوم جمله این می شود: خداوند از آسمان از کوههائی که که از تگرگ است تگرگهائی فرو می فرستد (بنا بر این مفعول (ینزل) محذوف است) و آن کلمه (البرد) بوده که از قرینه کلام فهمیده می شود، اما بنا بر تفسیر دوم و تفسیر سوم که ما انتخاب کردیم (من) یا زائد خواهد بود (چنانکه در تفسیر روح المعانی از اخفش در اینجا نقل شده) و یا تبعیضیه است (دقت کنید).***
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 506@@@
در اینجا تحلیل دیگری از بعضی از نویسندگان می خوانیم که خلاصه آن چنین است :
((در آیات مورد بحث ابرهای بلند صریحا به کوههائی از یخ اشاره می کند و یا به تعبیر دیگر کوههائی که در آن نوعی از یخ وجود دارد و این بسیار جالب است، زیرا بعد از اختراع هواپیما و امکان پروازهای بلند که دید دانش بشر را وسعت بخشید، دانشمندان به ابرهائی متشکل و مستور از سوزنهای یخ رسیدند که درست عنوان کوههائی از یخ بر آنها صادق است، و باز هم عجیب است که یکی از دانشمندان شوروی در تشریح ابرهای رگباری طوفانی، چندین بار از آنها به عنوان ((کوههای ابر)) یا ((کوههائی از برف )) یاد کرده است، و به این ترتیب روشن می شود که براستی در آسمان کوههائی از یخ وجود دارد.**باد و باران در قرآن صفحه 140 و 141 (برای توضیح بیشتر به کتاب مزبور مراجعه فرمائید).***
در آیه بعد به یکی دیگر از آیات خلقت و نشانه های عظمت پروردگار که همان خلقت شب و روز و ویژگیهای آنها است اشاره کرده می فرماید: ((خداوند شب و روز را دگرگون می سازد، و در این، عبرتی است برای صاحبان بصیرت )) (یقلب الله اللیل و النهار ان فی ذلک لعبرة لاولی الابصار).
در اینکه این دگرگونی از چه نظر است چند تفسیر ذکر کرده اند:
بعضی آن را به معنی آمد و شد شب و روز گرفته اند که یکی می آید و دیگری را محو می کند.
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 507@@@
و بعضی آن را به معنی کوتاه شدن یکی و طولانی شدن دیگری که به صورت تدریجی انجام می یابد دانسته اند که پیدایش فصول نیز با آن مربوط است .
و بالاخره بعضی آن را به معنی دگرگونیهائی از قبیل گرما و سرما و حوادث دیگری که در شب و روز صورت می گیرید دانسته اند.**تفسیر مبیر فخر رازی، و تفسیر مجمع البیان، و تفسیر روح المعانی.***
ولی ناگفته پیدا است که این تفسیرها هیچگونه منافاتی با هم ندارند و ممکن است همه آنها در مفهوم جمله ((یقلب )) جمع باشد.
بدون شک - همانگونه که علم ثابت کرده است - هم آمد و شد شب و روز و هم تغییرات تدریجی آنها برای انسان جنبه حیاتی دارد، و درس عبرتی است برای ((اولی الابصار)).
تابش یکنواخت آفتاب، درجه حرارت هوا را بالا می برد و موجودات زنده را می سوزاند، اعصاب را خسته می کند، اما هنگامی که در لابلای این تابش پرده های ظلمت شب قرار می گیرید آن را کاملا تعدیل می کند.
تغییرات تدریجی روز و شب که سرچشمه پیدایش فصول چهارگانه است عامل بسیار مؤثری برای بارور شدن گیاهان و حیات تمام موجودات زنده و نزول بارانها و ذخیره آب در زمین ها است .**در این زمینه در جلد هشتم تفسیر نمونه صفحه 228 (ذیل آیه 6 سوره یونس) نیز بحث کرده ایم.***
آخرین آیه مورد بحث به یکی از مهمترین چهره های نظام آفرینش که از روشنترین دلائل توحید است یعنی مساءله حیات در صورتهای متنوعش اشاره کرده می گوید: ((خداوند هر جنبنده ای را از آبی آفرید)) (و الله خلق کل دابة من ماء).
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 508@@@
و با اینکه اصل همه آنها به آب باز می گردد با این حال خلقتهای بسیار متفاوت و شگفت انگیزی دارند: ((گروهی از آنها بر شکم خود راه می روند)) (خزندگان ) (فمنهم من یمشی علی بطنه ).
((و گروهی بر روی دو پا راه می روند)) (انسانها و پرندگان ) (و منهم من یمشی علی رجلیه ).
((و گروهی بر روی چهار پا راه می روند)) (چهارپایان ) (و منهم من یمشی علی اربع ).
تازه منحصر به اینها نیست و حیات چهره های فوق العاده متنوع دارد اعم از موجوداتی که در دریا زندگی می کنند و یا حشرات که هزاران نوع دارند و هزاران صورت لذا در پایان آیه می فرماید: ((خداوند هر چه را اراده کند می آفریند)) (یخلق الله ما یشاء).
((چرا که خدا بر همه چیز توانا است )) (ان الله علی کل شی ء قدیر).
نکته ها: