آخرین آیه مورد بحث به صورت جمله شرطیه ای است که جزای آن ذکر نشده، همین اندازه می فرماید: اگر فضل و رحمت الهی و اینکه خداوند تواب و حکیم است در کار نبود... ولی نمی فرماید چه می شد، اما با توجه به قرائن کلام، جزای این شرط روشن است و گاه می شود که حذف و سکوت درباره یک مطلب ابهت و اهمیت بیشتری به آن می بخشد، و احتمالات زیادی را در ذهن انسان برمی انگیزد که هر کدام به آن سخن مفهوم تازه ای می دهد.
مثلا در اینجا ممکن است جزای شرط این باشد اگر فضل و رحمت الهی نبود، پرده از روی کارهای شما بر می داشت و اعمالتان را برملا می ساخت تا رسوا شوید.
و یا اگر فضل و رحمت الهی نبود، فورا شما را مورد مجازات قرار می داد و هلاک می کرد.
و یا اگر فضل و رحمت الهی نبود این چنین احکام حساب شده را برای تربیت شما انسانها مقرر نمی داشت .
در واقع این حذف جزای شرط، ذهن شنونده را به تمام این امور سوق می دهد.**در تفسیر (المیزان) جواب شرط را به صورت جامعی نقل کرده که شامل بسیاری از تفسیرهای دیگر می شود، می گوید: تقدیر در واقع چنین است (لولا ما انعم الله علیکم من نعمة الدین و توبته لمذنبیکم و تشریع لنظم امور حیاتکم، لزمتکم الشوقوة، و اهلکتکم المعصیة و الخطیئه، و اختل نظام حیاتکم بالجهالة).***
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 386@@@