در بحثهای گذشته گفتگوهائی پیرامون مشرکان داشتیم، از آنجا که
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 164@@@
مشرکان به طور خصوص و مخالفان اسلام به طور عموم، جر و بحثهائی با پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) پیرامون مسائل و احکام تازه اسلام داشتند و نسخ و دگرگونی قسمتهائی از احکام شرایع پیشین را نقطه ضعفی برای شریعت اسلام می پنداشتند در حالی که این دگرگونیها نه تنها ضعف نبود بلکه یکی از برنامه تکامل ادیان محسوب می شد، لذا در نخستین آیه مورد بحث می فرماید: ((برای هر امتی عبادتی قرار دادیم تا خدا را با آن پرستش کنند)) (لکل امة جعلنا منسکا هم ناسکوه ).**جمعی از مفسران، این آیات را اشاره به پاسخ ایرادی دانسته اند که از ناحیه مشرکان مطرح می شد که می گفتند چگونه گوشت حیواناتی را که ذبح شده است می خورید اما گوشت میته (مردار) را نمی خورید در حالی که اولی را شما کشته اید و دومی را خدا! این آیات نازل شده و به آنها پاسخ گفت ولی بسیار بعید به نظر می رسد که آیات فوق اشاره به چنین مطلبی باشد زیرا خوردن گوشت مردار که گوشت فاسد و زیانباری است ظاهرا در هیچ شریعتی مجاز و مباح نبوده است تا قرآن صحه بر آن بگذارد و بگوید هر شریعتی برای خود برنامه ای داشته است.***
مناسک : چنانکه قبلا هم گفته ایم جمع ((منسک )) به معنی مطلق عبادت است، و در اینجا ممکن است تمام برنامه های دینی و الهی را شامل شود، بنابراین آیه گویای این حقیقت است که امتهای پیشین هر کدام برنامه ای مخصوص به خود داشتند که در آن شرائط خاص از نظر زمان و مکان و جهات دیگر کاملترین برنامه بوده است، ولی مسلما با دگرگون شدن آن شرائط لازم بود احکام تازه تری جانشین آنها شود.
لذا به دنبال این سخن اضافه می کند: ((بنابراین نباید آنها در این امر با تو به نزاع برخیزند)) (فلا ینازعنک فی الامر).
((و تو به سوی پروردگارت دعوت کن که راه راست همین است که تو می پوئی )) (و ادع الی ربک انک لعلی هدی مستقیم ).
هرگز گفتگوها و ایرادهای بی پایه آنان در روحیه تو کمترین اثری نگذارد
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 165@@@
که دعوتت به سوی خدا است، و مسیر تو هدایت، و راهت مستقیم است !
توصیف ((هدی )) به ((مستقیم بودن )) یا جنبه تاءکید دارد، و یا اشاره به این است که هدایت به سوی مقصد ممکن است از طرق مختلفی صورت گیرد راههای نزدیک و دور، مستقیم و کج، ولی هدایت الهی، از نزدیکترین و مستقیمترین راه است .
((اما اگر باز به مجادله و منازعه ادامه دهند و سخنان تو در دل آنها اثر نگذارد در پاسخ آنها بگو، خدا از اعمالی که شما انجام می دهید آگاهتر است )) (و ان جادلوک فقل الله اعلم بما تعملون ).
((خداوند در میان شما در آنچه اختلاف داشتید داوری می کند)) (و در صحنه قیامت که صحنه بازگشت به توحید و یکپارچگی و برطرف شدن اختلافات است حقایق را برای همه شما آشکار می سازد)) (الله یحکم بینکم فیما کنتم فیه تختلفون ).**خطاب در این آیه ممکن است متوجه خصوص مخالفان اسلام و پیامبر (ص) باشد، بنابراین جمله الله یحکم بینکم... مقول قول پیامبر (ص) است، و نیز ممکن است مخاطب هم مسلمانان باشند و هم مخالفان، و بنابراین، این آیه بیان مستقلی است از ناحیه خداوند نسبت به همگان.***
و از آنجا که قضاوت و داوری در قیامت نسبت به اختلافات و اعمال بندگان نیاز به علم و آگاهی وسیعی به همه آنها دارد، در آخرین آیه مورد بحث اشاره به علم بی پایان خدا کرده، چنین می گوید: ((آیا نمیدانی که خداوند آنچه را که در آسمانها و زمین است می داند))؟ (الم تعلم ان الله یعلم ما فی السماوات و الارض ).
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 166@@@
آری ((همه اینها در کتابی ثبت است )) (ان ذلک فی کتاب ).
کتاب علم بی پایان خداوند، کتاب عالم هستی و جهان علت و معلول، جهانی که چیزی در آن گم نمی شود و نابود نمی گردد، بلکه همواره تغییر صورت می دهد حتی امواج صدای ضعیفی که از حلقوم انسانی در هزاران سال قبل برخاسته به کلی نابود نشده است، و همواره در این فضا وجود دارد این یک کتاب بسیار دقیق و جامع است که همه چیز در آن ضبط شده است .
و به تعبیر دیگر همه اینها در ((لوح محفوظ))، لوح علم الهی ثبت است، و همه این موجودات با تمام خصوصیات و جزئیات نزد او حاضرند.
و لذا در آخرین جمله می فرماید: ((این بر خداوند آسان است )) چرا که همگی موجودات با تمام خصوصیاتشان نزد او حضور دارند (ان ذلک علی الله یسیر).
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 167@@@