در بسیاری از کتب حدیث و تفسیر اهل تسنن (علاوه بر شیعه ) روایات متعددی در شان نزول آیه (ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا) از پیامبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده است که نشان می دهد نخستین بار این آیه در مورد علی ( علیه السلام ) نازل گردیده است، از جمله ((علامه زمخشری )) در کشاف و ((سبط ابن الجوزی )) در تذکره و ((گنجی شافعی )) و ((قرطبی )) در تفسیر
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 148@@@
مشهورش و ((محب الدین طبری )) در ذخائر العقبی و ((نیشابوری )) در تفسیر معروف خود، و ((ابن صباغ مالکی )) در فصول المهمه و ((سیوطی )) در در المنثور و ((هیثمی )) در صواعق المحرقه، و ((آلوسی )) در روح المعانی را میتوان نام برد از جمله :
1 - ثعلبی در تفسیر خود از ((براء بن عازب )) چنین نقل می کند: رسولخدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) به علی ( علیه السلام ) فرمود: قل اللهم اجعل لی عندک عهدا، و اجعل لی فی قلوب المؤمنین مودة، فانزل الله تعالی : ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا: ((بگو خداوندا! برای من عهدی نزد خودت قرار ده، و در دلهای مؤمنان مودت مرا بیفکن، در این هنگام، آیه ان الذین آمنوا... نازل گردید)).**طبق نقل احقاق الحق جلد 3 صفحه 83 تا 86***
عین همین عبارت یا با کمی اختلاف در بسیاری از کتب دیگر آمده است .
2 - در بسیاری از کتب اسلامی این معنی از ابن عباس نقل شده که می گوید: نزلت فی علی بن ابی طالب ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا قال محبة فی قلوب المؤمنین، یعنی : آیه ان الذین آمنوا... در باره علی بن ابی طالب ( علیه السلام ) نازل گردیده، و معنی آن این است خدا محبت او را در دلهای مؤمنان قرار می دهد.))**همان***
3 - در کتاب ((صواعق )) از محمد بن حنفیه در تفسیر این آیه چنین نقل می کند: لا یبقی مؤمن الا و فی قلبه ود لعلی و لاهلبیته : ((هیچ فرد با ایمانی پیدا نمی شود مگر اینکه در درون قلبش، محبت علی و خاندان او است )).**همان مدارک***
4 - شاید به همین دلیل در روایت صحیح و معتبر از خود امیر مؤمنان علی ( علیه السلام ) چنین نقل شده : لو ضربت خیشوم المؤمن بسیفی هذا علی ان یبغضنی ما ابغضنی و لو صببت الدنیا بجماتها علی المنافق علی ان یحبنی ما احبنی و ذلک انه قضی فانقضی علی لسان النبی الامی انه قال لا یبغضک مؤمن و لا یحبک منافق : ((اگر با این شمشیرم بر بینی مؤمن بزنم که مرا دشمن دارد هرگز
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 149@@@
دشمن نخواهد داشت، و اگر تمام دنیا (و نعمتهایش ) را در کام منافق فرو ریزم که مرا دوست دارد، دوست نخواهد داشت، این به خاطر آنست که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) به صورت یک حکم قاطع به من فرموده است : ای علی ! هیچ مؤمنی تو را دشمن نخواهد داشت و هیچ منافقی محبت تو را در دل نخواهد گرفت !))**روح المعانی جلد 16 صفحه 130 و مجمع البیان جلد 6 صفحه 533 و همچنین نهج البلاغه کلمات قصار کلمه 45***
5 - در حدیثی از امام صادق ( علیه السلام ) میخوانیم : که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) در آخر نماز خود با صدای بلند به طوری که مردم میشنیدند در حق امیر مؤمنان علی ( علیه السلام ) چنین دعا میکرد: اللهم هب لعلی المودة فی صدور المؤمنین، و الهیبة و العظمة فی صدور المنافقین فانزل الله ان الذین آمنوا... ((خداوندا! محبت علی ( علیه السلام ) را در دلهای مؤمنان بیفکن، و همچنین هیبت و عظمت او را در دلهای منافقان، در این هنگام آیه فوق و آیه بعد از آن نازل شد)).**نورالثقلین جلد 3 ص 363***
به هر حال همانگونه که در تفسیر آیات فوق گفتیم، نزول این آیه در مورد علی ( علیه السلام ) به عنوان یک نمونه اتم و اکمل است و مانع از تعمیم مفهوم آن در مورد همه مؤمنان با سلسله مراتب، نخواهد بود.