عشق آتشین به یک موضوع و افکار سطحی و محدود، و گاه سیطره هوی و هوس بر انسان، و خوشبینی بیش از حد به یک مطلب، عوامل عجله و شتابزدگی در کارها است، و از آنجا که بررسیهای سطحی و مقدماتی غالبا برای پی بردن به حقیقت یک امر و سود و زیان آن کافی نیست، معمولا عجله و دستپاچگی در انجام کارها، موجب ندامت و خسران و پشیمانی است .
تا آنجا که در آیات فوق خواندیم که گاهی عجله سبب می شود، انسان به دنبال بدیها برود به همان سرعت که به دنبال نیکیها می رود!
تلخکامی ها و شکستها و مصائبی که دامان انسان را در طول تاریخ بر اثر عجله و شتابزدگی گرفته است، بیش از آن است که قابل احصا و شماره باشد، و خود ما در طول زندگی نمونه های آن را آزموده ایم، و ثمرات تلخش را چشیده ایم !.
نقطه مقابل عجله ((تثبت )) و ((تاءنی )) یعنی درنگ کردن، و با تفکر و تاءمل و بررسی همه جوانب کاری را انجام دادن است .
@@تفسیر نمونه جلد 12 صفحه 45 @@@
در حدیثی از رسولخدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده که فرمود: انما اهلک الناس العجلة و لو ان الناس تثبتوا لم یهلک احد: ((مردم را عجله هلاک می کند، اگر مردم با تاءمل کارها را انجام می دادند کسی هلاک نمی شد)).**سفینة البحار جلد اول صفحه 129.***
در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام ) می خوانیم مع التثبت تکون السلامة، و مع العجلة تکون الندامة : ((با درنگ کردن سلامت است و با عجله ندامت ))!**همان***
و نیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: ان الاناة من الله و العجلة من الشیطان !: ((تاءنی و ترک شتابزدگی از ناحیه خدا است و عجله از شیطان است ))!.**همان***
البته در روایات اسلامی بابی در زمینه ((تعجیل در کار خیر داریم ))، از جمله در حدیثی از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خوانیم : ان الله یحب من الخیر ما یعجل : ((خداوند کار نیکی را دوست دارد که در آن شتاب شود)).**اصول کافی جلد اول کتاب ایمان و کفر تعجیل فعل الخیر.***
و روایات در این زمینه بسیار است که منظور از عجله در این روایات همان ((سرعت )) است در مقابل اهمال کاری و تاءخیرهای بیجا و امروز و فردا کردن، که غالبا سبب بروز مشکلات و موانعی در کارها می گردد.
شاهد این سخن حدیثی است که در همین باب از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است : من هم بشی ء من الخیر فلیعجله فان کل شی ء فیه تاءخیر فان للشیطان فیه نظرة : ((کسی که تصمیم به کار خیری گرفت باید عجله کند زیرا هر کاری را که در آن تاءخیر کنید شیطان در آن حیله ای می کند)).
بنابراین باید گفت : ((سرعت و جدیت در کارها آری، اما عجله و شتابزدگی نه ))!.
و به تعبیر دیگر، عجله مذموم آنست که به هنگام بررسی و مطالعه در جوانب کار و شناخت صورت گیرد، اما سرعت و عجله ممدوح آنست که بعد از تصمیم گیری
@@تفسیر نمونه جلد 12 صفحه 46 @@@
لازم، در اجرا درنگ نشود، و لذا در روایات می خوانیم : ((در کار خیر، عجله کنید)) یعنی بعد از آنکه خیر بودن کاری ثابت شد دیگر جای مسامحه نیست .