در اینجا وظیفه مسلمانان پس از پایان مدت مهلت مشرکان، یعنی چهار ماه بیان شده است، و شدیدترین دستور را درباره آنها صادر می کند و می گوید: ((هنگامی که ماههای حرام پایان گیرد، بت پرستان را هر کجا یافتید به قتل
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 292@@@
برسانید)) (فاذا انسلخ، الاشهر الحرم فاقتلوا المشرکین حیث وجدتموهم )**(انسلخ) از ماده (انسلاخ) به معنی بیرون رفتن است و اصل آن از (سلخ الشاة) یعنی پوست گوسفند را کند گرفته شده است***
سپس می گوید: ((آنها را بگیرید و اسیر کنید)) (وخذوهم ).
((و آنها را در حلقه محاصره قرار دهید)) (و احصروهم ).
((و در کمین آنها در هر نقطه ای بنشینید و راهها را بر آنها ببندید)) (و اقعدوا لهم کل مرصد)**(مرصد) از ماده (رصد) به معنی راه و یا کمینگاه است*** در اینجا چهار دستور خشن در مورد آنها دیده می شود: ((بستن راهها، محاصره کردن، اسیر ساختن، و بالاخره کشتن )) و ظاهر این است که چهار موضوع به صورت یک امر تخییری نیست، بلکه با در نظر گرفتن شرایط محیط و زمان و مکان و اشخاص مورد نظر، باید هر یک از این امور که مناسب تشخیص داده شود، عملی گردد. اگر تنها با اسارت و محاصره کردن و بستن راه بر آنها در فشار کافی قرار گیرند از این راه باید وارد شد.
و اگر چاره ای جز قتل نبود کشتن آنها مجاز است .
این شدت عمل به خاطر آن است که برنامه اسلام ریشه کن ساختن بت پرستی از روی کره زمین بوده، و همانطور که سابقا نیز اشاره کرده ایم، مساءله آزادی مذهبی، یعنی ترک اجبار پیروان مذاهب دیگر برای پذیرش اسلام، منحصر به ادیان آسمانی و اهل کتاب مانند یهود و نصاری است، و شامل بت پرستان نمی شود، زیرا بت پرستی مذهب و آئین نیست که محترم شمرده شود، بلکه انحطاط و خرافه و انحراف و بیماری است که به هر حال و به هر قیمت باید ریشه کن گردد.
ولی این شدت و خشونت نه به مفهوم این است که راه بازگشت به روی آنها بسته شده باشد، بلکه در هر حال و در هر لحظه بخواهند می توانند جهت خود را تغییر دهند، لذا بلافاصله اضافه می کند: ((اگر آنها توبه کنند و به سوی حق
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 293@@@
باز گردند و نماز را بر پا دارند و زکوة را ادا کنند، آنها را رها سازید و مزاحمشان نشوید. (فان تابوا و اقاموا الصلوة و آتوا الزکوة فخلوا سبیلهم ).
و در این صورت با سایر مسلمانان کمترین تفاوتی را ندارند و در همه احکام و حقوق با آنها شریکند.
((زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است ))، و کسی را که به سوی او باز گردد، از در خود نمیراند (ان الله غفور رحیم ).
سپس این موضوع را در آیه بعد با دستور دیگری تکمیل می کند تا تردیدی باقی نماند که هدف اسلام از این دستور تعمیم توحید و آئین حق و عدالت است، نه استعمار و استثمار و قبضه کردن اموال یا سرزمینهای دیگران، و می گوید: اگر یکی از بت پرستان از تو درخواست پناهندگی کند به او پناه ده تا سخن خدا را بشنود)) (و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتی یسمع کلام الله ).
یعنی در نهایت آرامش با او رفتار کن، و مجال اندیشه و تفکر را به آنها بده تا آزادانه به بررسی محتوای دعوت تو بپردازند، و اگر نور هدایت بر دل آنها تابید آنرا بپذیرند. بعد اضافه می کند که ((او را پس از پایان مدت مطالعه به جایگاه امن و امانش برسان )) تا کسی در اثناء راه مزاحم او نگردد. (ثم ابلغه مامنه ).
و سرانجام علت این دستور سازنده را چنین بیان می کند که : ((این بخاطر آن است که آنها قومی بی اطلاع و ناآگاهند)) (ذلک بانهم قوم لا یعلمون ).
بنابراین اگر درهای کسب آگاهی به روی آنها باز گردد، این امید می رود که از بت پرستی که زائیده جهل و نادانی است خارج شوند، و به راه توحید و خدا که مولود علم و دانش است گام بگذارند.
در منابع شیعه و اهل سنت نقل شده که یکی از بت پرستان پس از الغای
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 294@@@
پیمان آنها، به علی (علیه السلام ) گفت : ای فرزند ابوطالب اگر کسی از ما بعد از گذشتن این چهار ماه بخواهد پیامبر را ملاقات کند و مسائلی را با او در میان بگذارد و یا سخن خدا را بشنود، آیا در امنیت خواهد بود؟!
علی (علیه السلام ) فرمود آری، زیرا خداوند فرموده ((و ان احد من المشرکین استجارک فاجره ...))**تفسیر برهان جلد 2 صفحه 106 و تفسیر فخر رازی جلد 15 صفحه 226 ***
و به این ترتیب سختگیری فوق العاده ای که از آیه اول استفاده می شود، با نرمشی که در آیه دوم به کار رفته، تعدیل می گردد، و راه و رسم تربیت همین است که همیشه شدت عمل را با نرمش بیامیزند و از آن معجونی شفابخش بسازند.