تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد5
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

در اینجا به چند نکته باید توجه کرد:

1 - در آیه فوق خداوند وجود شیاطین انس و جن را در برابر انبیاء به خود نسبت می دهد و می گوید و کذلک جعلنا (ما اینچنین قرار دادیم ) و در معنی این جمله در میان مفسران گفتگو است، ولی همانطور که در سابق نیز اشاره کردیم تمام اعمال انسانها را از یک نظر میتوان به خداوند نسبت داد، زیرا هر کسی هر چه دارد از او دارد، قدرتش از او است، همچنانکه اختیار و آزادی اراده اش نیز از او میباشد. اما مفهوم اینگونه تعبیرات هرگز، جبر و سلب اختیار نیست، که خداوند عده ای را آنچنان آفریده که به دشمنی در برابر انبیاء برخیزند.

زیرا اگر چنین بود می بایست آنها در عداوت و دشمنی خود هیچگونه مسئولیتی نداشته باشند، بلکه کار آنها انجام یک رسالت محسوب شود، در حالی که می دانیم چنین نیست .

البته انکار نمی توان کرد که وجود اینگونه دشمنان هر چند به اختیار خودشان بوده باشد میتواند برای مؤمنان به طور غیر مستقیم اثر سازنده داشته باشد، و به تعبیر بهتر مؤمنان راستین میتوانند از وجود هر گونه دشمن اثر مثبت بگیرند و او را وسیله ای برای بالا بردن سطح آگاهی و آمادگی و مقاومت خود قرار دهند، زیرا وجود دشمن باعث بسیج نیروهای انسان است .

2 - شیاطین جمع شیطان معنی وسیعی دارد و به معنی هر موجود سرکش و طغیانگر و موذی است، و لذا در قرآن به انسانهای پست و خبیث و طغیانگر نیز کلمه شیطان اطلاق شده است، همانطور که در آیه فوق کلمه شیطان هم به شیطانهای انسانی و هم به شیطانهای غیر انسانی که از نظر ما پنهانند اطلاق

@@تفسیر نمونه جلد 5 صفحه 408@@@
شده، اما ابلیس اسم خاص برای شیطانی است که در برابر آدم (علیه السلام ) قرار گرفت و در حقیقت رئیس ‍ همه شیاطین است !: بنابراین شیطان اسم جنس و ابلیس اسم خاص (علم ) است .**در این زمینه در جلد اول تفسیر نمونه صفحه 135 نیز بحثی داشتیم***

3 - زخرف القول به معنی سخنان فریبنده است که ظاهری جالب و باطنی زشت و بد دارد و غرور به معنی اغفال کردن است .**باید توجه داشت که زخرف در اصل به معنی زینت و همچنین به معنی طلا که وسیله زینت است آمده سپس به سخنان فریبنده که ظاهری زیبا دارد نیز (زخرف) و (مزخرف) گفته شده است***

4 - تعبیر به وحی در آیه بالا اشاره لطیفی است به این حقیقت که آنها در گفتار و اعمال شیطانی خود نقشه های اسرار آمیز دارند که محرمانه به یکدیگر القاء می کنند، تا مردم از کار آنها آگاه نشوند، و طرحهای آنها کاملا پیاده شود زیرا یکی از معانی وحی در لغت سخنان آهسته و در گوشی است .

در آیه بعد نتیجه تلقینات و تبلیغات فریبنده شیاطین را چنین بازگو میکند: که سرانجام کار آنها این خواهد شد که افراد بی ایمان یعنی آنها که به روز رستاخیز عقیده ندارند به سخنان آنها گوش فرا دهند و دلهایشان به آن متمایل گردد (و لتصغی الیه افئدة الذین لا یؤمنون بالاخرة ).**در مورد ترکیب آیه و اینکه جمله ولتصغی به چه چیز عطف شده میان مفسران گفتگو است آنچه بیشتر بامفهوم آیه مناسب است این است که این جمله عطف بر یوحی بوده باشد و (لام) آن (لام عاقبت) است یعنی سرانجام کار شیاطین این خواهد بود که سخنان فریبنده به یکدیگر گویند و افراد بی ایمان به آن متمایل می شود و ممکن است عطف بر محل غرورا که مفعول لاجله است بوده باشد یعنی (لیغتروا ولتصغی) (زیرا در مرحله اول انسان فریب می خورد و سپس تمایل پیدا می کند)(دقت کنید)

@@تفسیر نمونه جلد 5 صفحه 409@@@
لتصغی از ماده صغو (بر وزن سرو) به معنی تمایل پیدا کردن به چیزی است، ولی بیشتر به تمایلی گفته می شود که از طریق شنیدن و بوسیله گوش حاصل میگردد، و اگر کسی به سخن دیگری با نظر موافق گوش کند به آن صغو و اصغاء گفته می شود.

سپس می فرماید سرانجام این تمایل، رضایت کامل به برنامه های شیطانی خواهد شد (و لیرضوه ).

و پایان همه آنها ارتکاب انواع گناهان و اعمال زشت و ناپسند خواهد بود (و لیقترفوا ما هم مقترفون ).