یکی از دلائل چهارگانه فقه، اجماع بمعنی اتفاق علماء و دانشمندان اسلامی در یک مسئله فقهی است، در اصول فقه برای اثبات حجیت اجماع دلائل مختلفی ذکر کرده اند، از جمله آیه فوق است که جمعی آن را دلیل بر حجیت اجماع می دانند، زیرا می گوید:
هر کس طریقی غیر از طریق مؤمنان انتخاب کند، سرنوشت شومی در دنیا و آخرت دارد و بنابراین هنگامی که مؤمنان راهی را در مسئله ای برگزیدند همه باید از آن پیروی کنند.
ولی حق این است که آیه فوق هیچگونه ارتباطی با مسئله حجیت اجماع ندارد (البته ما اجماع را حجت می دانیم مشروط به اینکه از آن کشف قول معصوم کنیم و یا معصوم شخصا، ولو بطور ناشناس، در ضمن اصحاب اجماع باشد، ولی دلیل حجت چنین اجماعی همان حجیت سنت و قول معصوم است نه آیه فوق) زیرا:
اولا مجازاتهائی که در آیه تعیین شده برای کسانی است که آگاهانه، مخالفت با پیغمبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) کنند و راهی غیر راه مؤمنان را انتخاب نمایند، یعنی این دو باید دست به دست هم بدهند تا چنان ثمره شومی داشته باشد وانگهی باید از روی علم و آگاهی صورت گیرد، و این موضوع هیچگونه ارتباطی با مسئله حجیت اجماع ندارد و اجماع را به تنهائی حجت نمی کند.
ثانیا منظور از سبیل المؤمنین، راه توحید و خدا پرستی و اصل اسلام
@@تفسیر نمونه جلد 4 صفحه 131@@@
است نه فتاوای فقهی و احکام فرعی، همانطور که ظاهر آیه علاوه بر شان نزول آن به این حقیقت گواهی میدهد.
و در حقیقت، پیروی از غیر طریق مؤمنان چیزی جز مخالفت با پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) نیست و هر دو بازگشت به یک مطلب می کند.
لذا در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) می خوانیم:
هنگامی که امیر مؤمنان علی (علیه السلام) در کوفه بود، جمعی خدمت او آمدند، و تقاضا کردند که برای آنها امام جماعتی انتخاب کند (تا در ماه رمضان نمازهای مستحبی معروف به تراویح را که در زمان عمر به جماعت می خواندند با او بخوانند) امام از این کار امتناع ورزید و از چنین جماعتی نهی کرد (زیرا جماعت در نافله مشروع نیست) این جمعیت با اینکه این حکم قاطع را از امام و پیشوای خود شنیده بودند لجاجت بخرج داده و جار و جنجال بلند کردند که بیائید و در این ماه رمضان، اشک بریزید!، جمعی از دوستان علی (علیه السلام) به خدمتش رسیدند و عرض کردند: عده ای در برابر این دستور شما تسلیم نیستند، فرمود: آنها را به حال خود وابگذارید هر کس را می خواهند انتخاب کنند تا این جماعت (نامشروع) را بجا آورد و سپس آیه فوق را تلاوت فرمود.**نور الثقلین جلد اول صفحه 551.***
این حدیث نیز آنچه را که در مورد تفسیر آیه گفتیم تایید می کند.
@@تفسیر نمونه جلد 4 صفحه 132@@@