به دنبال بیان سرچشمه اختلافات دینی به گوشهای از این اختلاف که همان بحث و جدال یهود و نصاری با پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم ) بود، در این آیه اشاره می کند، می فرماید: اگر با تو به گفتگو و ستیز برخیزند (با آنها) مجادله نکن و بگو: من و پیروانم در برابر خداوند، تسلیم شده ایم (فان حاجوک فقل اسلمت وجهی لله و من اتبعن ).
((حاجوک )) از ماده ((محاجه )) در لغت به معنی بحث و گفتگو و استدلال و دفاع از یک عقیده یا یک مساله است .
طبیعی است که طرفداران هر آیینی در مقام دفاع از عقیده خود برمی آیند و خود را حق به جانب معرفی می کنند، از این رو قرآن به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم ) می گوید: ممکن است اهل کتاب (یهود و نصاری ) با تو بحث کنند و بگویند ما در برابر حق تسلیم هستیم، و حتی در این باره پافشاری کنند چنانکه مسیحیان نجران در
@@تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 476@@@
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم ) چنین بودند.
خداوند در این آیه به پیامبرش دستور می دهد که از بحث و مجادله با آنها دوری کن و به جای آن برای راهنمائی و قطع مخاصمه ((بگو: به آنها که اهل کتاب هستند (یهود و نصاری ) و همچنین درس نخوانده ها (مشرکان ) آیا شما هم (همچون من که تسلیم فرمان حقم ) تسلیم شده اید)) (و قل للذین اوتوا الکتاب و الامیین ء اسلمتم ).
((اگر به راستی تسلیم شوند هدایت یافته اند، و اگر رویگردان شوند و سرپیچی کنند بر تو ابلاغ (رسالت ) است و تو مسئول اعمال آنها نیستی (فان اسلموا فقد اهتدوا و ان تولوا فانما علیک البلاغ ).
بدیهی است منظور تسلیم زبانی و ادعائی نیست، بلکه منظور تسلیم حقیقی و عملی در برابر حق است، اگر آنها در برابر سخنان حقیقی سر تسلیم فرود آورند، با توجه به اینکه دعوت تو آشکار و آمیخته با منطق و دلیل روشن است مسلما ایمان می آورند و اگر ایمان نیاورند تسلیم حق نیستند و تنها دعوی اسلام و تسلیم در برابر فرمان حق دارند.
کوتاه سخن اینکه : وظیفه تو ابلاغ رسالت است، آمیخته با دلیل و برهان، و اگر روح حقجویی در آنها باشد پذیرا می شوند، و اگر نشوند تو وظیفه خود را انجام دادهای .
و در پایان آیه می فرماید: خداوند به اعمال و افکار بندگان خود بینا است (و الله بصیر بالعباد).
او مدعیان دروغی تسلیم را از راستگویان می شناسد و نیات محاجه کنندگان را که برای چه هدفی بحث و گفتگو می کنند می داند، و اعمال همه را از نیک و بد می بیند و به هر کس جزای مناسب می دهد.
@@تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 477@@@
نکته ها
1 - از این آیه به طور ضمنی استفاده می شود که از ادامه بحث و محاجه با مردم لجوجی که تسلیم منطق صحیح نیستند، باید پرهیز کرد.
2 - منظور از ((امیین )) کسانی که نوشتن و خواندن نمی دانند در این آیه مشرکان می باشند علت این که از مشرکان در برابر اهل کتاب (یهود و نصاری ) به این نام تعبیر شده به خاطر این است که مشرکان کتاب آسمانی نداشتند تا مجبور به فرا گرفتن، خواندن و نوشتن شوند.
3 - از این آیه به خوبی روشن می شود که روش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) هرگز تحمیل فکر و عقیده نبوده است، بلکه کوشش و مجاهدت داشته که حقایق بر مردم روشن شود و سپس آنان را به حال خود وامی گذاشته که خودشان تصمیم لازم را در پیروی از حق بگیرند.
@@تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 478@@@