جزء ( 6 )
(148) لَا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ وَکَانَ اللَّهُ سَمِیعاً عَلِیماً
خداوند، آشکار کردن گفتار بد را دوست نمیدارد، مگر از کسی که به او ستم شده باشد و خداوند، شنوای داناست.
نکته ها:
این آیه به مظلوم، اجازه دادخواهی و فریاد میدهد، نظیر آیهی 41 سوره شوری که میفرماید: (و لِمَن انتَصر بعد ظلمِه فَاولئک ما عَلیهم مِن سبیل) و هرکس پس از ستم دیدن، یاری جوید و انتقام گیرد، راه نکوهشی بر او نیست.
افشای زشتیها را بارها قرآن منع کرده واز گناهان کبیره شمرده و وعده عذاب داده است. از جمله آیه 19 سوره نور که علاقه به افشای زشتیهای مؤمنان را گناه میداند: (انّ الذین یحبّون انتشیع الفاحشة فیالّذین آمنوالهم عذابالیم فیالدنیا والاخرة)
در تعبیر (من ظُلم) چند احتمال است:
1- به معنای «ممن ظلم» باشد، یعنی فریاد کسیکه مورد ظلم قرارگرفته، جایز است.
2- به معنای «لمن ظلم»، یعنی فریاد به نفع مظلوم، هر چند خودش مظلوم نباشد.
3- به معنای «علی من ظلم»، یعنی فریاد اعتراضآمیز به مظلومی که ساکت نشسته و ذلّت میپذیرد. البتّه احتمال اوّل، نزدیکترین وجوه است.
آنچه حرام است، افشای عیوب مردم در برابر دیگران است، نه بازگویی عیوب افراد به خود آنان. چون پیامبر خدا فرموده است: مؤمن، آیینهی مؤمن است.**بحار، ج74، ص233.***
امام صادق علیه السلام دربارهی این آیه فرمودند: کسی که افرادی را مهمان کند، ولی از آنان به صورت ناشایست پذیرائی کند، از کسانی است که ستم کرده و بر مهمان باکی نیست که درباره او چیزی بگویند.**وسائل، ج12، ص 289.***
پیام ها:
1- قانون کلّی و اصلی، حرمت افشاگری و بیان عیوب مردم است، مگر در موارد خاص. (لایحبّ اللّه الجهر بالسوء)
2- افشای عیوب مردم، به هر نحو باشد حرام است. (با شعر، طنز، تصریح، تلویح، حکایت، شکایت و ...) (لایحب الله الجهر بالسوء من القول)
3- نشانهی جامعه اسلامی آن است که مظلوم بتواند با آزادی کامل، علیه ظالم فریاد بزند. (الجهر بالسوء من القول الا من ظُلم)
4- غیبت مظلوم از ظالم جایز است. (الجهر بالسوء من القول الا من ظُلم)
5 - اسلام، حامی ستمدیدگان است. (الاّ من ظُلم)
6- سوء استفاده از قانون ممنوع است. ستمگران بدانند که حرمت غیبت، راه ستمگری را برایشان نمیگشاید. (الا من ظُلم)
7- تنها مظلوم، اجازهی غیبت از ظالم را دارد، آن هم در مورد ظلم او، نه عیوب دیگرش.**تفسیر المیزان. ***(الاّ من ظُلم)
8 - ظالم، در جامعهی اسلامی احترام ندارد، باید محکوم و به مردم معرفی شود. (لایحبّ الله الجهر بالسوء... الا من ظُلم)
9- در تزاحم ارزشهای انسانی، باید اهم و مهم رعایت شود. ارزش دفاع از مظلوم، بیش از ارزش حیا وسکوت است. (لایحبّاللهالجهربالسوء... الاّ من ظُلم)
10- در موارد جواز افشای عیوب، از مرز حقّ تجاوز نکنید، چون خداوند شنوا و داناست. (سمیعاً علیماً)