(103) فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلَوةَ فَاذْکُرُواْ اللَّهَ قِیَماً وَقُعُوداً وَعَلَی جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِیمُواْ الصَّلَوةَ إِنَّ الصَّلَوةَ کَانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کِتَباً مَّوْقُوتاً
پس چون نماز را به پایان بردید، خداوند را در (همه) حال ایستاده و نشسته و به پهلو خوابیده یاد کنید، پس هرگاه آرامش یافتید (و حالت خوف تمام شد) نماز را (بصورت کامل) برپا دارید. همانا، نماز بر مؤمنان در وقتهای معیّن واجب شده است.
نکته ها:
کلمهی «قِیاماً» جمع «قائم» به معنای ایستاده و کلمهی «قُعوداً» جمع «قاعد» به معنای نشسته و کلمهی «جُنوب» جمع «جَنب» به معنای پهلو و کنایه از دراز کشیدن است. همچنین کلمهی «کتاباً» به معنای امری نوشته شده و واجب و کلمهی «مَوقوت» به معنای کاری با وقت معیّن است.
حضرت علی علیه السلام دربارهی آیه (اذکروا اللّه قیاماً و قعودا و علی جنوبکم) فرمودند: یعنی شخص سالم ایستاده، مریض نشسته و کسی که نشسته نمیتواند، خوابیده نماز بخواند.**وسائل، ج 5، ص 488.***
امام باقر علیه السلام دربارهی «کتاباً موقوتاً» فرمودند: یعنی مفروض و واجب.**کافی، ج3، ص 394.***
پیام ها:
1- کمبودهای نماز خوف، با یاد خدا جبران میشود. (فاذا قضیتم الصلوة فاذکروااللَّه)
2- نماز و یاد خدا در هر حال لازم است، در جبههی جنگ یا بستر بیماری. (قیاماً و قعوداً و علی جنوبکم)
3- سلاح رزمنده مسلمان، نماز و یاد خداست. (فاذا قضیتم الصلوة فاذکروا اللّه)
4- نماز خوف، یک استثناست. پس از برطرف شدن حالت اضطرار، نماز باید به صورت عادّی خوانده شود. (فاذا اطمأننتم فاقیموا الصلوة)
5 - نماز، از واجبات قطعی الهی در همهی عصرها و برای همهی نسلها است. (کانت علی المؤمنین کتابا)
6- وجوب هر نماز، در وقت مخصوص خودش است. (موقوتاً)
7- تعیین وقت برای نماز، رمز تداوم، نظم و عامل مواظبت بر آن است که خود درس نظم و عامل نظم بخشیدن به امور مسلمانان است. (کتاباً موقوتاً)