(83) وَإِذَا جَآءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ وَلَوْ رُدُّوهُ إلی الرَّسُولِ وَإِلَی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَنَ إِلَّا قَلِیلاً
هنگامی که خبری (و شایعهای) از ایمنی یا ترس (پیروزی یا شکست) به آنان (منافقان) برسد، آن را فاش ساخته و پخش میکنند، در حالی که اگر آن را (پیش از نشر) به پیامبر و اولیای امور خود ارجاع دهند، قطعاً آنان که اهل درک و فهم و استنباطند، حقیقت آن را در مییابند. و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، به جز اندکی، پیروی از شیطان میکردید.
نکته ها:
نشر و پخش اخبار محرمانه و شایعات همیشه به مسلمانان ضربه زده است. نشر اخبار سری معمولاً از روی سادگی، انتقام، ضربه زدن، آلت دست شدن، طمع مادّی، خودنمایی و اظهار اطلاعات صورت میگیرد. اسلام به خاطر جامعیّتی که دارد، به این مسأله پرداخته و در این آیه از افشای رازهای نظامی نکوهش میکند و نقل اخبار پیروزی یا شکست را پیش از عرضه به پیشوایان، عامل غرور نابجا یا وحشت بیمورد از دشمن میداند. و اگر هشدارها و عنایتهای الهی نبود، مسلمانان بیشتر در این مسیر شیطانی (افشای سر) قرار میگرفتند.
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که اسرار ما را فاش کند، همانند کسی است که به روی ما شمشیر کشیده باشد.**وسائل، ج 27، ص 197.***
امام باقر علیه السلام میفرماید: مراد از اهلاستنباط در آیه، ائمّه معصومین هستند.**وسائل، ج 27، ص200.***
پیام ها:
1- رازداری و حفظ اخبار امنیّتی وظیفه مسلمانان است و افشای اسرار آنها حرام است. (اذا جاءهم امر... اذاعوا به)
2- پخش شایعات، از حربههای منافقان است. (اذاعوا) (با توجّه با آیات قبل)
3- اخبار جبهه و اسرار نظامی باید به یک نقطه برسد و پس از ارزیابی و تشخیص به اندازهی مصلحت منتشر گردد. (ردّوه الی الرسول)
4- عوام و عموم مردم، باید به اهل استنباط رجوع کنند. (ردوه الی الرسول...)
5 - اولی الامر باید از میان خودِ مؤمنین باشد. (اولیالامر منهم)
6- مسلمانان باید دارای حکومت و تشکیلات و رهبری باشند. اولی الامر صاحب دولت و حکومت و قدرت است. (الی اولیالامر منهم)
7- مسائل نظامی، سیاسی و امنیّتی باید تحت یک مدیریّت دارای اجتهاد و استنباط باشد. (لعلمه الّذین یستنبطونه)
8 - کنترل و هدایت اخبار امنیّتی و اسرار اجتماعی، ایجاد تشکیلات خبری برای جمعآوری و ارزیابی خبرهای سرنوشتساز و عرضه آن به مردم از شئون رهبری است. (لعلمه الّذین یستنبطونه)
9- بین ولایت و فقاهت رابطهی تنگاتنگ است. اولوالامر باید اهل استنباط باشند. (اولی الامر... یستنبطونه)
10- استنباط، تنها مخصوص احکام فقهی نیست. (امر من الامن او الخوف... یستنبطونه)
11- خنثی سازی توطئه از راه قراردادن مراجع صلاحیّتدار در جریان اخبار و بررسی آنها، مصداق فضل ورحمت الهی است. (ردّوه الی الرسول... فضل اللّه)
12- تعیین رسول اللّه و اولوالامر بعنوان مرجع مردم، و رهانیدن مردم از پیروی شیطان بزرگترین فضل و رحمت خدا است. (و لولا فضل اللَّه علیکم و رحمته...)
13- مرکزیّت صحیح مانع انحراف است و جامعهی بی رهبر در دام شیطان میافتد. (لولا فضل اللّه لاتّبعتم)
14- انتشار اخبار نظامی و عدم مراجعه به رهبران الهی، پیروی از شیطان است. (لاتّبعتم الشیطان)
15- اکثر مردم فریب شایعات را میخورند. (لاتّبعتم الشیطان الا قلیلاً)