(43) یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَقْرَبُواْ الصَّلَو ةَ وَأَنْتُمْ سُکَرَی حَتَّی تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُباً إلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّی تَغْتَسِلُواْ وَإِنْ کُنْتُمْ مَّرْضَی أَوْ عَلَی سَفَرٍ أَوْ جَآءَ أَحَدٌ مِّنْکُمْ مِّنَ الْغَآئِطِ أَوْ لَمَسْتُمْ النِّسَآءَ فَلَمْ تَجِدُواْ مَآءً فَتَیَمَّمُواْ صَعِیداً طَیِّباً فَامْسَحُواْ بِوُجُوهِکُمْ وَأَیْدِیَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَفُوّاً غَفُوراً
ای کسانی که ایمان آوردهاید! در حال مستی به نماز نزدیک نشوید، تا آنکه بدانید چه میگویید. و نیز در حال جنابت نزدیک (مکان) نماز، (مسجد) نشوید، مگر به طور عبوری (و بیتوقّف) تا اینکه غسل کنید. و اگر بیمار یا در سفر بودید، یا یکی از شما از جای گودی (کنایه از قضای حاجت) آمد، یا تماسی (و آمیزش جنسی) با زنان داشتید و (در این موارد) آب نیافتید، پس بر زمین (و خاک) پاک و دلپسندی تیمّم کنید، (دو کف دست بر خاک زنید) آنگاه صورت و دستهایتان را مسح کنید، همانا خداوند، بخشنده و آمرزنده است.
نکته ها:
چون تحریم شراب، در صدر اسلام به صورت تدریجی انجام گرفت. ابتدا شراب به عنوان نوشابه نامطلوب معرّفی شد؛ (ومن الثمرات النخیل و الاعناب تتّخذون منه سَکراً و رزقاً حسنا)**نحل، 67.*** سپس این آیه نازل شد**تفسیر عیّاشی، ج1، ص242.*** ونماز در حال مستی را نهی کرد، آنگاه زیان آن را بیش از منافعش دانست، (یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للنّاس و اثمهما اکبر من نفعهما)**بقره، 219.*** سپس از مصرف آن به عنوان عنصری پلید و شیطانی نهی شد. (انّما الخمر و المیسر... رجس من عمل الشیطان)**مائده، 90.***
در روایات**کافی، ج3، ص371.*** آمده که از نماز در حالت خواب آلودگی و کسالت و سنگینی پرهیز کنید. آیات دیگر نیز، نماز از روی کسالت را از نشانههای منافقان دانسته است.**نساء، 142 و توبه، 54.***
«غائط» یعنی مکان گود. چون در قدیم گودالهایی برای قضای حاجت فراهم میکردند، غائط کنایه از رفتن برای تخلّی است.
امام صادق علیه السلام فرمود: «صَعید»، موضع بلندی است که آب از آنجا جاری شود.**بحار، ج 76، ص347.***
امام صادق علیه السلام فرمود: مقصود از «لامستم» جماع است، ولی خداوند ستّار است و ستر را دوست دارد.**وسائل، ج20، ص133.***
پیام ها:
1- مقام نماز به حدی رفیع است که شرابخوار نباید به آن نزدیک شود. (لاتقربوا الصلوة و انتم سُکاری)
2- در نماز، تنها اذکار وحرکات کافی نیست، توجّه وشعور لازم است. (حتیتعلموا...)
3- عبادات ناآگاهانه، بیارزش است، گرچه تکلیف را ساقط میکند. (حتی تعلموا ما تقولون)
4- در مسجد، نباید با حالت جنابت وارد شد. (ولا جنبا...)
5 - در غسل، شستن تمام بدن لازم است. چون در آیه نام عضو خاصّی برده نشده است. (تغتسلوا)
6- احتمال خطر وضرر، یا تکلیف را از انسان برمیدارد و یا سبب تخفیف تکلیف میشود. (و ان کنتم مرضی... فتیمّموا)
7- در تعبیرات و گفتار، باید ادب را رعایت کرد. (تعبیر برگشت از گودی برای قضای حاجت و لمس زنان، کنایه از آمیزش جنسی است وگرنه تنها لمس سبب وضو نمیشود.)**تهذیبالاحکام، ج1، ص22. ***(من الغائط او لامستم النار)
8 - احکام خدا، ترخیص دارد ولی تعطیل ندارد. اگر آب نبود، باید تیمم کرد. (فلم تجدوا ماءً فتیمّموا)
9- شرط ارتباط با خدا از طریق نماز، طهارت و پاکی است، وضو یا تیمّم. (فلمتجدوا ماء فتیمّموا)
10- تیمّم باید بر خاک پاک باشد. (صعیداً طیّباً)
11- تخفیف احکام، نمودی از رحمت و مغفرت الهی است. (فلمتجدوا ماءً فتیمّموا... غفوراً رحیماً)