(35) وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَیْنِهِمَا فَابْعَثُواْ حَکَماً مِّنْ أَهْلِهِ وَحَکَماً مِّنْ أَهْلِهَآ إِنْ یُرِیدَآ إِصْلَحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُمَآ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیماً خَبِیراً
و اگر از (ناسازگاری و) جدایی میان آن دو (زن و شوهر) بیم داشتید، پس داوری از خانوادهی شوهر، و داوری از خانوادهی زن برگزینید (تا به اختلاف آن دو رسیدگی کنند) اگر این دو بنای اصلاح داشته باشند خداوند میان آن دو را به توافق میرساند، زیرا خداوند، (از نیّات همه) با خبر و آگاه است.
نکته ها:
این آیه، برای رفع اختلاف میان زن و شوهر، و پیشگیری از وقوع طلاق، یک دادگاه خانوادگی را با امتیازات زیر مطرح میکند:
1- داوران، از هردو فامیل باشند تا سوز، تعهّد وخیرخواهی بیشتری داشتهباشند.
2- این دادگاه، نیاز به بودجه ندارد.
3- رسیدگی به اختلاف در این دادگاه، سریع، بدون تراکم پرونده و مشکلات کارِ اداری است.
4- اسرار دادگاه به بیگانگان نمیرسد ومسائل اختلافی در میان خودشان میماند.
5 - چون داوران از خود فامیلند، مورد اعتماد طرفین میباشند.
برای حل همه مشکلات، انتخاب داور جایز است. امام باقر علیه السلام در پاسخ اعتراضی که به پذیرش حکمیّت در صفّین برای حضرت علی علیه السلام بود این آیه را تلاوت فرمودند.**تفسیر نورالثقلین و احتجاج طبرسی، ج2، ص58.***
از امام صادق علیه السلام دربارهی (فابعثوا حَکماً...) سؤال شد، حضرت فرمود: حَکمین نمیتوانند به طلاق وجدایی حکم کنند، مگر آنکه از طرفین اجازه داشتهباشند.**کافی، ج6، ص146.***
پیام ها:
1- علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. نگرانی از شقاق و جدایی کافی است تا اقدام به گزینش داوران شود. (ان خفتم)
2- قبل از نگرانی از شقاق، در زندگی مردم دخالت نکنیم. (وان خفتم)
3- طلاق و جدایی، سزاوار ترس و نگرانی است. (خفتم شقاق)
4- زن و شوهر، یک روح در دو پیکرند. کلمه (شقاق) در جایی بکار میرود که یک حقیقت به دو قسمت تقسیم شود.
5 - اقدام برای اصلاح میان زن و شوهر باید سریع باشد. حرف «فاء» در جمله (فابعثوا) برای تسریع است.
6- جامعه در برابر اختلافات خانوادهها، مسئولیّت دارد. (وان خفتم... فابعثوا)
7- بستگان، در رفع اختلاف خانوادهها، مسئولیّت بیشتری دارند. (من اهله)
8 - زن ومرد در انتخاب داور، حقّ یکسان دارند. (حَکماً من اهله و حَکماً من اهلها)
9- در جامعه به افرادی اعتماد کنیم و داوری آنان را بپذیریم. (فابعثوا حکماً...)
10- مشکلات مردم را با کمک خود مردم حل کنیم. (فابعثوا حکماً من اهله)
11- از آشتی دادن ناامید و مأیوس و نسبت به آن بیتفاوت نباشیم. (فابعثوا)
12- بیش از نگرانی، موج ایجاد نکنیم، یک داور برای هر یک کافی است. (حَکماً من اهله و حَکماً من اهلها)
13- اسلام به مسائل شورایی وکدخدامنشی توجّه دارد. (حکماً من اهله و... اهلها)
14- همه مسائل را به قاضی و دادگاه نکشانید، خودتان درونگروهی حل کنید. (فابعثوا حکماً من اهله)
15- هرجا سخن از حقّ و حقوق است، طرفین باید حضور داشته باشند. (حکماً من اهله و حَکماً من اهلها)
16- باید زن و شوهر، داوری داوران انتخاب شده را بپذیرند. (لازمه انتخاب داور، اطاعت از حکم اوست.)
17- در انتخاب داور باید به آگاهی، رازداری واصلاحطلبی آنان توجّه کرد. (ان یریدا اصلاحاً)
18- هرجا حسن نیّت و بنای اصلاح باشد، توفیق الهی هم سرازیر میشود. (ان یریدا اصلاحاً یوفّق اللّه بینهما)
19- دلها بدست خداست. (یوفّق اللَّه بینهما)
20- به عقل و تدبیر خود مغرور نشوید، توفیق را از خداوند بدانید. (یوفّق اللّه)
21- طرح قرآن برای اصلاح خانواده برخاسته از علم و حکمت الهی است. (علیماً خبیراً)
22- باید حسن نیّت داشت، چرا که خداوند، به انگیزههای همه آگاه است. (انّ اللّه کان علیماً خبیراً)