(167) وَلِیَعْلَمَ الَّذِینَ نَافَقُواْ وَقِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ قَتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُواْ قَالُواْ لَوْ نَعْلَمُ قِتَالاً لَّاتَّبَعْنَکُمْ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِیمَنِ یَقُولُونَ بِأَفْوَهِهِم مَّا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا یَکْتُمُونَ
و چهرهی منافقان معلوم شود، (کسانی که چون) به آنها گفته شد: بیایید شما (هم مثل دیگران) در راه خدا بجنگید و یا (لااقل از حریم خود) دفاع کنید، گفتند: اگر (فنون) جنگی را میدانستیم، حتماً از شما پیروی میکردیم. آنها در آن روز، به کفر نزدیکتر بودند تا به ایمان. با دهانشان چیزی میگویند که در دلشان نیست و خداوند به آنچه کتمان میکنند آگاهتر است.
نکته ها:
برای جملهی (لو نعلم قتالا) سه معنا شده است:
الف: حرکت شما برای اُحد در خارج از شهر، جنگ برابر نیست، بلکه یک نوع خودکشی است و لذا ما این را جنگ نمیدانیم و شرکت نمیکنیم.
ب: ما اگر فنون نظامی میدانستیم شرکت میکردیم.
ج: ما یقین داریم که جنگی رخ نخواهد داد ولذا شرکت در جبهه ضرورتی ندارد.
پیام ها:
1- جبههی جنگ، چهره منافقان را افشا میسازد. (و لیعلم الّذین نافقوا)
2- رهبر باید مردم را برای مقابله با دشمن بسیج کند. (تعالوا قاتلوا)
3- جهاد، گاهی ابتدایی و برای برداشتن طاغوتهاست و گاهی دفاعی و برای حفظ جان و مال مسلمانان است. (قاتلوا فی سبیل اللَّه او ادفعوا)
4- انگیزهها و درجات و ارزش آنها متفاوت است. (قاتلوا فی سبیل اللّه او ادفعوا)
5 - دفاع از وطن و جان، یک ارزش است. (او ادفعوا)
6- منافقان، موضعگیریهای خودشان را توجیه میکنند. (لو نعلم قتالاً لاتبعناکم)
7- سر باز زدن از جبهه، نشانهی کفر است. (هم للکفر یومئذ اقرب منهم للایمان)
8 - ایمان انسان در شرایط و زمانهای مختلف فرق میکند. (هم للکفر یومئذ اقرب منهم للایمان)
9- همهی اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله عادل نبودند. (هم للکفر یومئذ أقرب منهم للایمان)
10- خداوند در بارهی منافقان، هم تهدید میکند و هم افشاگری. (هم للکفر یومئذ اقرب... یقولون بافواههم ما لیس فی قلوبهم)
11- آنچه در اُحد برای همه کشف شد، گوشهای از نفاق بود، بخش بیشترش را خدا میداند. (واللَّه اعلم بما یکتمون)