(153) إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَی أَحَدٍ وَالرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ فِی أُخْریکُمْ فَأَثَبَکُمْ غَمّاً بِغَمٍّ لِّکَیْلَا تَحْزَنُواْ عَلَی مَا فَاتَکُمْ وَلَا مَآ أَصَبَکُمْ وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
(به خاطر بیاورید) هنگامی که (در جنگ احد به هنگام فرار، از کوه) بالا میرفتید و به هیچ کس توجّه نمیکردید، (در حالی که) پیامبر شما را از پشت سرتان فرا میخواند (که به جای خود برگردید). پس به سزای آن، خداوند غمی بر غمهایتان افزود تا دیگر بر آنچه (از غنائم) از کفتان رفته یا (از آسیب و زخم) بر سرتان آمد، اندوه نخورید و (بدانید که) خداوند به آنچه انجام میدهید، آگاه است.
نکته ها:
درباره جملهی (فاثابکم غمّاً بغمّ) تفسیرهای گوناگونی مطرح شد است از جمله:
1- خداوند به لطف خود، غم پسندیدهی پیروزی کفّار بر مسلمانان را جایگزین غم ناپسندِ از دست دادن غنائم ساخت.
2- خداوند به سزای غمی که بر دل پیامبر وادار کردید، شما را دچار غم و اندوه فراوان کرد.
3- خداوند به سزای فرار از جنگ و نافرمانی پیامبر، غمهای فراوانی را یکی پس از دیگری بر شما وارد کرد.
بر اساس روایات، تسلّط خالدبن ولید بر مسلمانان موجب افزایش اندوه آنان از شکست در جنگ احد گردید.**تفسیر برهان ؛ راهنما.***
پیام ها:
1- نتیجهی سستی، اختلاف و عدم اطاعت از فرماندهی؛ فرار و سراسیمگی در جبههی نبرد است. (حتّی اذا فشلتم و تنازعتم... اذتصعدون)
2- یاد نقاط ضعف، مایهی بهرهگیری از تجربههاست. (اذ تصعدون)
3- هنگام خطر، انسان عادّی جز خودش بهفکر دیگری نیست. (لاتلوونعلیأحد)
4- فریاد رهبر، در افراد ترسو وسست ایمان تأثیرگذار نیست. (والرسول یدعوکم)
5 - اظهار علاقه، در روز آسایش مهم نیست؛ همدلی و همراهی در روزهای سختی نشانهی دوستی واقعی است. (والرسول یدعوکم...)
6- آنجا که همه فرار میکنند، رهبر باید در صحنه بماند و فراریان را فرابخواند. (والرسول یدعوکم...)
7- یک لحظه غفلت و کوتاهی در انجام وظیفه، موجب هجوم ناگواریهای پیدرپی میشود. (غمّاً بغمّ)
8 - از ناگواریهای گذشته درس بگیرید و دیگر بر از دستدادن اموال دنیا و یا چشیدن مصیبتها، اندوه نخورید. (لکیلا تحزنوا علی ما فاتکم و لا ما اصابکم)