(140) إِن یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ وَتِلْکَ الْأَیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ الْنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَیَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَدَآءَ وَ اللَّهُ لَا یُحِبُّ الْظَّلِمِینَ
اگر (در جنگ احد) به شما جراحتی میرسد، پس قطعاً به گروه کفّار نیز (در جنگ بدر) زخمی همانند آن رسیده است. و ما روزها(ی شکست و پیروزی) را در میان مردم میگردانیم تا خداوند (با امتحان) کسانی را که ایمان آوردهاند، معلوم دارد و از شما گواهانی (بر دیگران) بگیرد و خداوند ستمگران را دوست نمیدارد. (گرچه گاهی به ظاهر پیروز شوند)
نکته ها:
این آیه ضمن دلداری به مسلمانان، واقعیّتی را بیان میکند و آن اینکه اگر شما به منظور حقّ و برای هدفی الهی متحمّل ضرر جانی شدهاید، دشمنان شما نیز کشته و مجروح دادهاند. اگر شما امروز در احد پیروز نشدهاید، دشمنان شما نیز دیروز در بدر شکست خوردهاند، پس در سختیها بردبار باشید.
گرچه معمولاً کلمات «شهداء»، «شهید» و«شاهد» در قرآن به معنای «گواه» است، لکن به دلیل شأن نزول و مسأله جنگ و موضوع زخم و جراحت در جبهه، اگر کسی کلمهی «شهداء» را در این آیه به «کشته شدگان در راه خدا» معنی کند، راه دوری نرفته است.
مسلمانان با توجّه به موارد ذیل باید روحیّه داشته باشند:
الف: (انتم الاعلون) شما بلند مرتبهاید.
ب: (قد مسّ القوم قرح) دشمنان شما نیز زخمی شدهاند.
ج: (تلک الایام نداولها) این روزهای تلخ سپری میشود.
د: (و لیعلم اللّه الّذین امنوا) خدا مؤمنان واقعی را از منافقان باز میشناساند.
ه : (و یتخذ منکم شهدا) خداوند از شما گواهانی را برای آینده تاریخ میگیرد.
و: (واللّه لایحب الظالمین) خداوند مخالفان شما را دوست ندارد.
امام صادق علیه السلام دربارهی این آیه فرمودند: از روزی که خداوند آدم را آفرید، قدرت و حکومت خدایی و شیطانی در تعارض با یکدیگر بودهاند، امّا دولت کامل الهی با ظهور حضرت قائم علیه السلام تحقّق مییابد.**تفسیر عیّاشی، ج 1، ص 199.***
پیام ها:
1- مسلمانان نباید در صبر وبردباری از کفّار کمتر باشند. (فقد مسّ القوم قرح مثله)
2- حوادث تلخ و شیرین، پایدار نیست. (تلک الایام نداولها بین الناس)
3- در جنگها و فراز و نشیبهای زندگی، اهل ایمان از مدّعیان ایمان باز شناخته میشوند. (لیعلم اللّه الّذین آمنوا)
4- خداوند از شما شهیدانی، کشتهی راه حقّ گرفت تا به آسانی از دین خدا دست برندارید.(ویتّخذ منکم شهداء)
5 - خداوند از خود شما گواهانی گرفت که چگونه نافرمانی از رهبری موجب شکست میشود. (ویتّخذ منکم شهداء)
6- پیروزی موقّت کفّار، نشانه محبّت خداوند به آنان نیست. (اللّه لایحبّ الظّالمین)
7- حرکت و جریانهای تاریخی به ارادهی خداوند است. (نداولها)