(20) فَإِنْ حَآجُّوکَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلَّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ وَقُلْ لِّلَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَبَ وَالْأُمِّیِّینَ ءَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُواْ فَقَدِ اهْتَدَوْاْ وَإِنْ تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَیْکَ الْبَلَغُ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ
(از این رو) پس اگر با تو به گفتگو وستیز ومحاجّه برخاستند، (با آنها مجادله مکن و) بگو: من و پیروانم روی به خدا تسلیم کردهایم. و به اهل کتاب (یهود و نصاری) و اُمیّین (مشرکان بیسواد مکّه) بگو: آیا شما هم (در برابر خدا) تسلیم شدهاید، پس اگر تسلیم شدند و اسلام آوردند همانا هدایت یافتهاند، و اگر سرپیچی کردند (نگران مباش، زیرا) وظیفهی تو فقط رساندن دعوت الهی است، (نه اجبار واکراه) و خداوند به حال بندگان بیناست.
نکته ها:
اینکه میگویند: سخن کز دل برآید، لاجرم بر دل نشیند، قانون کلّی نیست. زیرا سخن پیامبر از دل بود، ولی بر دل کفّار نمینشست. با آنکه حضرت از عمق دل
میفرمود: (اَسلمتُ وجهی) من با تمام وجود تسلیم خدا هستم، امّا گروهی اعراض میکردند؛ (وان تولّوا)
محور اصلی دین، اسلام به معنای تسلیم حقّ بودن است که در آیهی قبل و این آیه چهار بار مطرح شده است. «الاسلام، اسلمت، اسلمتم، اسلموا»
پیام ها:
1- جدال و محاجّه، از خصلتهای مخالفان انبیاست. (فان حاجّوک)
2- ابلاغِ رسالت واستدلال آری، ولی ستیز با افراد لجوج ممنوع. (فان حاجّوک فقل اسلمتُ)
3- به مجادلات بینتیجه و بیهوده، پایان دهید. (فان حاجّوک فقل اسلمتُ)
4- در گفتگوها، موضع خود ویاران خود را صریح اعلام کنیم. (فان حاجّوک فقل اسلمتُ... ومن اتبعن)
5 - پیروان واقعی پیامبر، کسانی هستند که تسلیم خدا باشند. (اسلمتُ وجهی و من اتبعن)
6- آنچه انسان را در برابر گفتگوهای مغرضانه حفظ میکند، اتصال به خداوند است. (اسلمت وجهی للّه)
7- انبیا با تمام وجود و با عشق و نشاط به خدا دل بستهاند. (وجهی للّه)
8 - توجّه رهبر، باید هم به افراد با فرهنگ باشد و هم به عوام مردم. (اوتوا الکتاب و الامیّین)
9- کتابهای آسمانی، یک سند فرهنگی ارزشمند برای جوامع بشری است. در آیه مردم به دو دسته تقسیم شدهاند؛ فرهنگیان وعوام. (اوتوا الکتاب و الامیّین)
10- هدایت واقعی، در سایهی تسلیم بودن در برابر خداوند است. (فان اسلموا فقد اهتدوا)
11- انسان در انتخاب راه آزاد است، نه مجبور. (فان اسلموا... و ان تولّوا...)
12- علم و کتاب به تنهایی کافی نیست، چه بسا علم باشد، ولی تسلیم نباشد. (اوتوا الکتاب... وان تولّوا)
13- ما مأمور انجام وظیفهایم، نه ضامن نتیجه. (انمّا علیک البلاغ)
14- خداوند از طریق پیامبران، با مردم اتمام حجّت میکند. (فانما علیک البلاغ)