(13) قَدْ کَانَ لَکُمْ ءَایَةٌ فِی فِئَتَیْنِ الْتَقَتَا فِئَةٌ تُقَتِلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ أُخْری کَافِرَةٌ یَرَوْنَهُمْ مِّثْلَیْهِمْ رَأْیَ الْعَیْنِ وَاللَّهُ یُؤَیِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یَشَآءُ إِنَّ فِی ذَ لِکَ لَعِبْرَةً لِّأُولِی الْأَبْصَرِ
به یقین در دو گروهی که (در جنگ بدر) با هم روبرو شدند، برای شما نشانه (و درس عبرتی) بود. گروهی در راه خدا نبرد میکردند و گروه دیگر که کافر بودند (در راه شیطان و هوس خود.) کفّار به چشم خود مسلمانان را دو برابر میدیدند (واین عاملی برای ترس آنان میشد) وخداوند هر کس را بخواهد به یاری خود تأیید میکند. همانا در این امر برای اهلبینش، پند وعبرت است.
نکته ها:
این آیه مربوط به جنگ بدر است که دو گروهِ مسلمانان و کفّار در برابر یکدیگر قرار گرفتند. در این نبرد تعداد مسلمانان سیصد وسیزده نفر بود که هفتاد وهفت نفر آنها از مهاجرین و دویست وسی وشش نفر از انصار بودند. پرچمدار مهاجرین حضرت علی علیه السلام و پرچمدار انصار سعدبن عباده بود. مسلمانان هفتاد شتر، دو اسب، شش زره و هشت شمشیر داشتند، ولی لشکر کفر بیش از هزار رزمنده و صد اسبسوار داشت. مسلمانان در آن جنگ با دادن بیست ودو شهید - 14 نفر از مهاجرین و8 نفر از انصار - بر دشمن کافر با 70 کشته و70 اسیر پیروز شدند.
جنگ بدر با پیش بینی قبلی انجام نشد. هدف، مصادره اموال کفّار به تلافی مصادرهی اموال مسلمین مهاجر از مکّه بود که به جنگ و برخورد نظامی انجامید. (فی فئتین التقتا)
سؤال: در این آیه میخوانیم که کفّار، مسلمانان را دو برابر دیدند؛ (یرونهم مثلیهم) در حالی که در آیه 44 سوره انفال میخوانیم: مسلمانان در چشم کفّار کم جلوه کردند؛ (یقلّلکم فی اعینهم) چگونه چنین چیزی ممکن است؟
پاسخ: در آغاز جنگ، مسلمین را کم دیدند تا جرأت هجوم پیدا کنند و از کفّار مکّه کمک نخواهند، ولی در هنگام جنگ، آنان را زیادی دیدند و خود را باختند. بنابراین کم دیدن و زیاد دیدن در دو مرحله و دو زمان بود، لذا تناقضی نیست.**تفسیر صافی.***
پیام ها:
1- هدف جنگ باید خدا و دین خدا باشد. (فی سبیل اللّه)
2- رزمندگان مسلمان دارای یک هدف هستند. (فئة تقاتل فی سبیل اللّه) (ولی رزمندگان کافر هرکدام برای هدفی به جنگ آمدهاند.)
3- آنجا که خدا بخواهد دیدها، برداشتها و افکار عوض میشود. با همین چشم همین جمعیّت را دو برابر میبیند. (یرونهم مثلیهم رأی العین)
4- یکی از امدادهای غیبی، ایجاد رُعب در دل دشمنان است. (یرونهم مثلیهم... و اللّه یؤیّد)
5 - جنگ بدر نشان داد که اراده خداوند بر اراده خلق غالب، و تنها امکانات مادّی، عامل پیروزی نیست. (یؤیّد بنصره من یشاء)
6- گرچه خداوند هر کس را بخواهد یاری میکند؛ (من یشاء) ولی شرط یاری آن است که مردم در مقام نصرت دین او بپاخیزند.**در جای دیگر نیز میفرماید: (ان تنصروا اللّه ینصرکم) محمّد، 7.*** (فی سبیل اللّه)
7- هدف از بیان تاریخ باید عبرت و پندگیری باشد. (لعبرة)
8 - گرچه حوادث برای همه مایهی پند و عبرت است؛ (کان لکم آیة) ولی درس گرفتن از نشانهها، بصیرت وبینش میخواهد. (لعبرة لأولی الأبصار)
9- کسانی که از جنگ بدر درس نگیرند، صاحب بصیرت نیستند. (لعبرةلاولی الابصار)