چنان که ملاحظه کردیم، در برخی از روایات بر پرداختن به ذکر خدا در خلوت و تنهایی تأکید و توصیه شده است و علمای اخلاق نیز بر آن تأکید دارند. اما این توصیه و تأکید مطلق و همیشگی نیست، بلکه در مواردی نیز به تشکیل مجالس عمومی ذکر و شرکت در مجلسی که برای ذکر خدا بر پا گردیده توصیه شده است. در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد شده که حضرت فرمودند:
ارتعوا فی ریاض الجنة. قالوا: یا رسول الله و ما ریاض الجنة؟ قال: مجالس الذکر، اغدوا و روحوا و اذکروا...؛ (106) بخرامید در باغهای بهشت. اصحاب گفتند: ای رسول خدا، باغهای بهشت چیستند؟ حضرت فرمودند: باغهای بهشت مجالس ذکرند. در بامداد و شامگاه به یاد خدا باشید.
سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله بیان گر یک نکته مهم تربیتی و تأثیر مهمی است که اجتماعهای شایسته میتوانند در حرکت انسان به سوی کمال داشته باشند. افراد عادی، معمولا در تنهایی رغبت و علاقه چندانی به انجام برخی شعایر و برنامههای دینی ندارند اما اگر دیگران در کنار خود ببینند، نشاط و انگیزه در آنها پدید میآید. مثلا با همه فضیلت و اهمیتی که احیای شب قدر و انجام مراسم و اعمال آن دارد، بیشتر ما در تنهایی نشاط و انگیزه لازم برای بیدار ماندن در آن شب و انجام اعمال آن را نداریم. اما اگر شب قدر به مسجد برویم نشاط و انگیزه در ما پدید میآید و با سایر مردم آن شب را تا صبح بیدار میمانیم و به عبادت و انجام برنامههای شب قدر میپردازیم و چندان احساس خستگی و کسالت نمیکنیم. برخی از شعایر مذهبی، نظیر عزاداری، اصولا به صورت انفرادی انجام نمیشوند و تشکیل جلسه و جمع شدن افراد، برای انجام آنها لازم است. تشکیل اجتماعات برای انجام این شعایر موجب تشویق موجب تشویق و ترغیب دیگران و دعوت به خیر میگردد. بر این اساس، پیامبر صلی الله علیه و آله شرکت در مجالس ذکر ( و هر مجلسی که برای بزرگداشت و احیای دین و توسل به اهل بیت علیهالسلام برپا میگردد) را به مثابه وارد شدن به باغهای بهشت معرفی میکنند. رسول خدا صلی الله علیه و آله سپس اضافه میکنند.
و من کان یحب أن یعلم منزلته عند الله فلینظر کیف منزلة عنده، فان الله تعالی ینزل العبد حیث أنزل العبد الله من نفسه، و اعلموا أن خیر أعمالکم عند ملیککم و أزکاها و أرفعها فی درجاتکم و خیر ما طلعت علیه الشمس ذکر الله تعالی اخبر عن نفسه فقال: أنا جلیس ممن ذکرنی.
و کسی که مایل است منزلت خود را در نزد خدا بداند، بنگرد منزلت خدا در نزد او چگونه است. همانا رتبه هر کس نزد خدا به اندازه رتبه خدا نزد وی است .همانا برترین اعمال شما نزد مالک شما و پاکیزهترین آنها و مؤثرترین آنها در بالا بردن درجات شما و بهترین چیزی که خورشید بر آن طلوع کرده است ذکر خداوند متعال است.
زیرا که خداوند از خویش خبر داد و فرمود: من هم نشین کسی هستم که مرا یاد کند.