اشهر در ولادت آن حضرت آن است که در نیمه ذیحجه سنه دویست و دوازده در حوالی مدینه در موضعی که آن را صریا گویند، آن بزرگوار دنیا را به نور خود روشن فرمود و لکن به روایت ابن عیاش ولادت آن حضرت در دوم رجب یا پنجم آن واقع شده. والده معظمه جلیلهاش سمانه مغربیه است و معروف است به سیده. و در جنات الخلود است که آن مخدره همیشه روزه سنتی داشتی و در زهد و تقوی مثل و مانند نداشت. و در درّالنظیم است که کنیه آن مخدرهامالفضل بوده و محمّد بن فرج و علی بن مهزیار روایت کردهاند از حضرت هادی علیه السلام که فرمود: مادرم عارفه است به حق من و او از اهل بهشت است نزدیک نمیشود به او شیطان سرکش و نمیرسد به او مکر جبار عنید و خداوند او را نگهبان و حافظ است و تخلف نمیکند از امهات صدیقین و صالحین.(1115)
اسم شریف آن جناب علی بود و کنیت ابوالحسن و چون حضرت امام موسی و امام رضا علیهما السلام را نیز ابوالحسن میگفتند از جهت تعیین، آن جناب را ابوالحسن الثالث میگویند چنانچه حضرت امام رضا علیه السلام را ابوالحسن الثانی و گاهی هم مکان یا هادی یا عسکری ذکر میکنند چنانچه اهل حدیث میدانند و مشهورترین القاب آن حضرت نقی و هادی است. و گاهی آن حضرت را نجیب و مرتضی و عالم و فقیه و ناصح و امین و مؤتمنو طیب و متوکل میگفتند و لکن لقب اخیر را آن حضرت مخفی میکرد و اصحاب خود را فرموده بود از این لقب اعراض کنید به جهت آنکه لقب خلیفه متوکل علی اللَّه بود در آن زمان. و چون آن جناب و فرزندش امام حسن علیه السلام در سامره سکنی فرمودند در محلهای که عسکر نام داشت از این جهت این هر دو بزرگوار را نسبت به آن مکان داده و عسکری میگفتند، و در شمایل آن حضرت گفتهاند که آن جناب متوسط القامة و مرطوبی بود و روی سرخ و سفید و گونههای اندک برآمده و چشمهای فراخ و ابروهای گشاده و چهره دلگشا داشت، و نقش نگین آن جناب اللَّهُ رَبّی وَ هُوَ عِصْمَتی مِنْ خَلْقِهِ بوده، و انگشتر دیگری داشت که نقشش این بود. حِفْظُ الْعُهُودِ مِنْ اَخْلاقِ الْمَعْبُودِ.(1116)
سید بن طاوس روایت کرده از جناب عبدالعظیم حسنی که حضرت امام محمّد تقی علیه السلام این حرز را برای پسرش حضرت امام علی نقی علیه السلام نوشت در وقتی که آن حضرت کودک بوده و در گهواره جای داشت و تعویذ میکرد آن حضرت را به این تعویذ و امر میکرد اصحاب خود را به آن و آن حرز این است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ لا حَوْلَ وَ لا قُوّةَ اِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِّیِ الْعَظیمِ اللّهُمَ رَبَّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوح الخ.(1117)
و تمام آن در مهج الدعوات است. و تسبیح آن حضرت:
سُبْحان مَنْ هُوَ دائمٌ لایَسْهُو، سُبْحانَ مَنْ هُوَ قائمٌ لایَلْهُوْ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ غَنِیٌ لایَفْتَقِرُ، سُبْحانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ.(1118)