تربیت
Tarbiat.Org

منتهی الآمال تاریخ چهارده معصوم (جلد دوم)
حاج شیخ عباس قمی (رضوان الله علیه)

فصل ششم: در ذکر اولاد و احفاد حضرت امام محمدباقر علیه السلام‏

بدان که اولاد آن حضرت بنابر آنچه شیخ مفید و طبرسی و دیگران ذکر کرده‏اند از ذکور و اناث هفت نفرند: ابوعبداللَّه جعفر بن محمّد علیه السلام و عبداللَّه که از مخدّره نجیبه جناب ام فروه بنت قاسم بن محمّد بن ابی بکر بودند، و ابراهیم و عبیداللَّه که از ام حکیم بودند و هر دو در ایام حیات پدر بزرگوارشان وفات کردند، و علی و زینب و ام سلمه که از ام ولد بودند و بعضی گفته‏اند که امّ سلمه از مادر دیگر بوده.(318)
شیخ مفید رحمه اللَّه فرموده که عبداللَّه در فضل و صلاح مشارالیه بود، و روایت شده که داخل شد بر مردی از بنی امیه، آن مرد اموی خواست او را بکشد، عبداللَّه گفت: مرا مکش تا من از برای تو شفاعت کنم نزد خدای، اموی گفت: تو را این مقام و مرتبه نیست پس او را زهر داد و شهید کرد انتهی.(319)
و عبداللَّه را پسری است اسماعیل نام که علماء رجال او را از اصحاب حضرت صادق علیه السلام شمرده‏اند، و در شرح کافی ملاّ خلیل است که عبداللَّه پسر امام محمدباقر علیه السلام را دختری بوده مکنّاة به امّ خیر که بئرامّ خیر در مدینه منسوب به او است، و تاج‏الدّین ابن زهره حسین در غایة الإختصار فی أخبار البیوتات العلویّه گفته که علی پسر امام محمدباقر علیه السلام دختری داشت فاطمه نام تزویج کرد او را حضرت امام موسی کاظم علیه السلام و قبر علی در بغداد در محله جفعریه در ظاهر سور بغداد واقع است.
محب‏الدّین بن نجار مورخ در تاریخ خود گفته مشهد (مزار) طاهر در جعفریه است و گفته آن قریه‏ای است از اعمال خالص نزدیک بغداد، ظاهر شد در آن قبری قدیم و بر آن سنگی بود که بر آن نوشته شد:
بِسْمِ اللَّهِ الْرَّحْمنِ الرَّحیمِ هذا ضَریحُ الطّاهِرِ عَلِیَّ بْنِ مُحَمَّد بِنْ عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِنِ عَلیِّ بِنِ اَبی طالِبٍ علیهم السلام.
و بقیه از او جدا شده بود پس بنا کردند بر آن قبه‏ای از خشت، پس از آن تعمیر کرد آن را علی بن نعیم شیخی از مستوفیان که کتابت دیوان خالص با او بود و آراست و زینت کرد آن را و قندیلهایی از مس بر آن آویزان کرد و در آن صحنی گشاده بنا کرد، پس او بعد از این تعمیرات یکی از مشاهد مزارات گشت. تاج‏الدّین گفته که آن مشهد در زمان ما مجهول و خراب است و جماعتی از فقراء در آنجا منازل دارند و نزدیک است که آثارش محو و نابود شود.(320)
مؤلف گوید: آنکه مشهور است در زمان ما قبر علی بن محمدالباقر علیه السلام در ناحیه کاشان در مشهد اردهال است و معروف است به شاهزاده سلطانعلی، و تأیید می‏کند بودنش را در این مشهد آنچه در بحرالأنساب است که فرمود:
عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ عَلیه السلام لَم یَعْقِبُ سِوی‏ بِنْتٍ وَ دُفِنَ فی ناحِیَةِ کاشان بِقَرْیَةٍ یُقالُ لَها بارکوسْب فی مَشْهَدٍ انتهی.
و از فاضل خبیر آمیرزا عبداللَّه صاحب ریاض العلماء نیز نقل شده که فرمود قبر علی بن محمّدالباقر علیه السلام در حوالی بلده کاشان است و بر او است قبه رفیعه و از برای او است کرامات ظاهره و در اصفهان نزدیک مسجد شاه بقعه و مزاری است به نام احمد بن علی بن امام محمّدالباقر علیه السلام و سنگی در آنجا است به خط کوفی بر آن نوشته است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمانِ الرَّحیمِ کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهینَةٌ. هذا قَبْرُ احمد بْن عَلیّ بن مُحَمَّدالباقر علیه السلام وَ تَجاوَزْ عن سَیِئاتِهِ وَ الْحَقْهُ بِالصّالِحینَ و در بیرون بقعه سنگی است مستطیل بر آن نقش است آمین ربّ العالمین. به تاریخ سَنة ثَلث وَ سِتّینَ وَ خَمْسمأةَ و نزدیک این امام‏زاده است قبر مرحوم عالم فاضل فقیه نبیه جناب آقا شیخ محمّد تقی معروف به آقا نجفی در بقعه بزرگی با قبّه عالیه - اَسْکَنَهُ اللَّهُ فی جَنَّةٍ - و صاحب روضات‏الجنّات در ترجمه امیر سید محمدتقی کاشی پشت مشهدی گفته که در پشت محمدباقر علیه السلام و بعضی گفته که منسوب است به یکی از اولادهای حضرت موسی بن جعفر علیه السلام و اسمش حبیب است واللَّه العالم.(321)
و امّ سلمه زوجه محمّد ارقط بن عبداللَّه الباهر بن امام زین‏العابدین علیه السلام بوده و او مادر اسماعیل بن محمّد ارقط است که با ابوالسّرایا خروج کرده، کَذا فی بَعْضِ الْمُشَجّرات.(322)