%
اینک ببینیم که در حکومت اسلامی هریک از دو جانب تجزیه و تمرکز قدرت تا کجا رعایت میشود. شک نیست که در نظام اسلامی نیز این اصل که کار را باید به کاردان سپرد مورد احترام و تأکید است. در حکومت اسلامی نباید کاری را به کسی سپرد که شایستگی انجامدادن آن را ندارد؛ و چون کارها متعدد و متنوّع است و پرداختن درست به هریک از آنها مقتضی دارابودن نوعی دانش و کارآیی است، حتی المقدور نباید فردی را به چند کار متنوّع و مختلف گماشت. همچنین این اصل که امور جامعه باید در کوتاهترین زمان ممکن حل و فصل یابد و تسریع و تسهیل کارها باید رعایت گردد، اصلی است محترم و مؤکد. هریک از این دو امر اقتضاء تقسیم کار و تجزیه قدرت را دارد. به همین جهت، تقسیم کار تا آنجا که ضرورت داشته باشد و به شرط آن که قلمروش تا آنجا گسترده نشود که خود، موجب نقض غرض گردد، معمول خواهد بود.%
یکی از ادلّه طرفداران تجزیه قدرت، احتمال سوء استفاده از قدرت و ریاست در صورت تمرکز قدرت است که برای پیشگیری از آن، تجزیه قدرت را طرحریزی میکنند. در پاسخ آن میگوییم اگر امام معصوم زمامدار و رهبر جامعه اسلامی باشد مسأله مزبور به کلی منتفی است؛ زیرا شخص معصوم، اگرچه مجمع همه قدرتهای سیاسی و اجتماعی باشد، هرگز سوء استفاده نخواهد کرد. در زمان غیبت امام معصومعلیه السلام نیز هرچند حاکم جامعه اسلامی، شخصی معصوم نخواهد بود، ولی اگر طرح پیشگفته ما به دقّت اجرا شود تا حد فراوانی سوء استفاده تقلیل خواهد یافت، زیرا بهترین راه برای جلوگیری از سوء استفاده از قدرت، این است که در مقام تعیین و گزینش متصدیان امور، بر تقوا و عدالت آنان تأکید بلیغ شود و از میان همه کسانی که از لحاظ علم و تجربه، لیاقت تصدی یک کار را دارند متقیترین و عادلترین آنان برگزیده و منصوب گردد. نتیجه عملیشدن طرح ما نیز جز این نیست. البته این بدان معنا نیست که اگر طرح مزبور معمول گردد هیچ مسؤولی از قدرت خود سوء استفاده نخواهد کرد و از هیچیک از اولیاء امور خطائی سر نخواهد زد. مسؤولان امور در هر حال، معصوم نیستند و احتمال سوء استفاده آنان میرود. آنچه طرح مذکور را از دیگر طرحها، ممتاز میکند این است که اجراء آن، سوء استفادهها را به کمترین حد میرساند.%
از سوی دیگر، ضرورت ارتباط و هماهنگی اولیای امور و نیز ضرورت حفظ وحدت جامعه، ایجاب میکند که در نظام اسلامی نیز، تمرکز قدرت وجود داشته باشد.(206) و چون طرح حکومت اسلامی باید در یک جامعه جهانی نیز قابل اجرا باشد باید اصل تمرکز قدرت در آن ملحوظ گردد، مخصوصاً با توجه به مصالح معنوی و اخروی که در یک نظام اسلامی بیش از هرچیز، مورد توجه و محل عنایت است. در حکومت اسلامی، کسی که بر رأس هرم قدرت جای میگیرد، اقرب مسلمین به مقام عصمت است؛ این تمرکز قدرت، مانع از این نیست که در مراتب پایینتر از «ولایت امر مسلمین» تقسیم کار ضروری تحقق یابد و پس از مقام رهبری تا آنجا که تقسیم کار ضروری ایجاب کند، تجزیه قدرت، صورت پذیرد.%
%