تربیت
Tarbiat.Org

حقوق و سیاست در قرآن‏
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

نقد نظریه عدم نیاز به حکومت‏

%
از سخنانی که در باب ضرورتِ وجود حکومت گفتیم، بطلان آراء و نظرات بعضی از مکاتب درباره حکومت روشن می‏شود؛ کسانی معتقدند اصلاً وجود حکومت ضرورتی ندارد بلکه می‏توان افراد جامعه را چنان تعلیم داد و تربیت نمود که خودشان - بدون آن که قوّه قاهره‏ای باشد - مصالح اجتماعی خود را بشناسند و در پی تحصیل آن باشند. بنابر این هر چه آموزش و پرورش صحیح، رواج و شیوع بیشتری یابد نیاز به وجود حکومت کمتر می‏شود.%
در ردّ این نظریه باید گفت: اوّلاً - چنانکه پیش از این گفتیم - وجوه نیاز به حکومت بسیار متعدد است و چنین نیست که اگر همه افراد، مصلحت‏اندیش و جامعه‏گرا شوند دیگر نیازی به وجود حکومت نباشد؛ و ثانیاً این فرض که همه مردم فرشته‏خو شوند و پیوسته در اندیشه مصالحِ اجتماعیِ همنوعانِ خود باشند فرضی است خیالبافانه و خلاف واقع، که نه در گذشته شاهد تحقق آن بوده‏ایم و نه در آینده به وقوع خواهد پیوست. با توجّه به واقعیت زندگی انسانها و غرائز مختلف آدمیان و اوضاع و احوالی که هر شخص در آن پرورش و تربیت می‏یابد، درمی‏یابیم که همیشه در هر جامعه‏ای انگیزه‏هایی برای تخلّف از مقتضایِ قانون و مصالح اجتماعی وجود خواهد داشت، در نتیجه همواره افراد یاگروههایی خواهند بود که در پیِ تأمینِ مصالحِ اجتماعی نیستند و قانون را رعایت نمی‏کنند - خواه قانون الهی باشد، خواه غیر الهی.%
به هر حال، اگر جامعه‏ای حکومت نداشته باشد قوانینِ معتبرِ آن جامعه ضامن اجراء نخواهد داشت؛ و بسیار پنداربافانه و غیر واقع‏بینانه خواهد بود اگر مدّعی شویم که اوضاع و احوالی پیش خواهد آمد که در آن، همه مردم قانون را در مقام عمل رعایت خواهند کرد و هیچ یک از صاحب‏نظرانِ حقوق و سیاست مدّعی نشده است که در اوضاع و احوال کنونی به وجود حکومت نیازی نیست و لااقلّ تا زمانی که وضع و حال به همین‏سان باشد و وجوهِ احتیاج به حکومت همچنان موجود باشد، از وجود حکومت گریز و گزیری نیست. از این رو، ما قول به عدمِ ضرورتِ وجودِ حکومت یا ضرورتِ نفیِ حکومت را به کلّی مردود می‏دانیم.%
انواع حکومت‏