درباره فرق و ارتباط این دو مفهوم با هم سخنان فراوانی گفته شده است که از بررسی اقوال مختلف صرف نظر میکنیم و رأی خود را باز میگوییم.%
مهمترین تفاوت این دو مفهوم این است که در حق، بین من له الحق و من علیه الحق اضافهای برقرار است، ولی در ملک نسبتی میان مالک و من علیه الملک نیست؛ چنین نیست که مالکیت مالک نسبت به چیزی، بر دیگری باشد. آری یکی از احکام مالکیت این است که مالک میتواند دیگران را از هر گونه تصرف و بهرهبرداری نسبت به مملوک خود بازدارد اما این مانعشدن، خود حقی است که مالک دارد. به دیگر سخن در مفهوم ملک «بر عَلی» نمیگنجد اگر چه یکی از لوازم مالکیت، حقِّ منعی است که مالک نسبت به دیگران دارد.%
فرق دوم میان این دو مفهوم آن است که اصطلاح ملک در جایی استعمال میشود که انسان بتواند هر گونه استفادهای از مملوک خود ببرد، چه استفاده حقیقی و تکوینی - مانند خوردن و آشامیدن - و چه استفاده اعتباری مانند فروختن، واگذار کردن و بخشیدن. هرگز چنان نیست که مالک فقط حق یک یا دو یا چند نوع تصرف و استفاده نسبت به مملوک خود داشته باشد و مثلاً بتواند آن را بخورد ولی نتواند آن را ببخشد یا بتواند در آن سکنی گزیند ولی نتواند آن را بفروشد. البته ممکن است - به حکم قانون - محدودیتهایی برای مالک پیش آید اما این قسم محدودیتها از قبیل عوارض و اموری است که به سبب عوامل خارجی پیش آمده است، مثلاً کودک نابالغ اگرچه مالک شیئی باشد نمیتواند در آن تصرف کند، بلکه ولیّ او حق تصرف در آن مملوک دارد. اما در این مورد نیز ولیّ، جانشین کودک است و تصرف او به منزله تصرف خود کودک میباشد. در اینجا نیز حق هر گونه تصرف محفوظ است جز این که تصرف گاه بیواسطه و به دست خود مالک صورت میگیرد و گاه با واسطه کسی که نایب یا ولیّ اوست.%
کوتاه سخن آن که اگر چه ممکن است به موجب قانون، مالکی از بعضی تصرفات ممنوع شود یا حتی برای مدتی محجور گردد و نتواند در مملوک خود هیچ گونه تصرفی داشته باشد، ولی این موارد با اقتضای ذاتی ملک - که مجوّز هر گونه تصرفی است - منافات ندارد.%
اما بر خلاف ملک «حق» همواره در مورد خاصی است؛ حق سکنی، حق شفعه و... مثلاً کسی که - در معاملهای - حق خیار دارد هیچ گونه تصرف دیگری نمیتواند در معامله انجام دهد. حتی هنگامی که کسی نسبت به چیزی چند حق گوناگون دارد هر یک از آن حقوق، حق جداگانهای است و از دیگر حقوق به کلی انفکاک دارد و هیچ حقی نیست که خود به خود سایر حقوق را به دنبال بیاورد.%
%