تربیت
Tarbiat.Org

زیارت جامعه کبیره (نغمه عاشقی)
محمد رحمتی شهرضا

تکلیف، تشریف است‏

یکی از بزرگان می‏نویسد اقتضت الحکمهه الالهیه التشریف بالتکلیف. خداوند متعال با این تکلیف ما را مشرف کرده است. اگر در خانه شما بیایند و بگویند که یک شخصیت بزرگی در جهان گفتته فردا بیا من دوست دارم با تو تو حرف بزنم. چه می‏شود؟ اصلا در پوست خود نمی‏گنجیم. حالا رب العالمین ما را دعوت کرده است و می‏گوید: بیا! به من بگو تو اینقدر اجازه داده است. الله اکبر! بیا به من بگو تو! ایاک نعبد و ایک نعبد را می‏گویی و ساده می‏گذریم. سید بحر العلوم رضوان الله علیه یک شعری در مورد تکلیف دارد.
بگذارید اول از عظمت سید بگوییم. ببینید سید بحر العلوم خیلی مرد بزرگی بوده است. شیخ جعفر کبیر جد این کاشف الغطاها، بوده است. خیلی مرد بزرگی بوده است. ولی نویسند به سید بحر العلوم که می‏رسید: بر روی زمین می‏نشست و یک گوشه از عمامه‏اش را باز می‏کرد، با آن نعلین سید را پاک می‏کرد. سید بحر العلوم مکرر خدمت امام زمان سلام الله علیه رسیده بود. داستانها دارد. ایشان یک شعری دارد که من در معارف به این سنگینی شعر ندیدم. می‏گوید:

واحذر لقد تخصیص بالعباده شرکا و کذبا و اتباع العاده - ایاک من طول به تفند و انت عبد لسواک تعبد ‏

یعنی ایاک نعبد که می‏گوییم مواظب باش که مشترک نباشی! از روی عدات نباشد. حالا یک عمر گفتیم ایاک نعبد حدا باید یک تجدید نظری بکنیم. یک وقت بیایی دروغ بگویی هوا پرست هم باشی. تلهج فی ایاک نستعین و انت غیر الله تستعین بیایی در نماز بگویی فقط از تو یاری می‏طلبم وقتی که می‏گویی ایاک نعبد بدان که به چه کسی خطاب می‏کنی. عجیب است! اصلا خطاب به محبوب، ملذ(80) است. همین خطاب هم خودش محبت است. در سوره حمد یکمرتبه از غیبت به خطاب عدول شده است و آن خاطر این است که خطاب به محبوب ملذ است. حضرت صادق (علیه السلام) اینقدر این آیه را تکرار فرموده که افتاد.
بالای سرشان رفتند که آقا! قربانت برویم چی شد؟ فرمود: ما زلت اردد حتی سمعتها من قائلها(81) اینقدر این آیه را تکرار کردم که آخر از گوینده‏اش شنیدم.
سوره مبارکه حمد ام الکتاب است. قرآن می‏خوانید حواستان جمع باشد. لقد تجلی الله لعباده فی کلامه ولکن لایبصرون(82) حضرت صادق سلام الله علیه فرمود: خدا در قرآن خودش را به مردم نشان داده امام مردم نمی‏فهمند. بله! خدا را که با چشم سر نمی‏شود دید ولی با قرآن خواندن، با چشم دل می‏شود او را دید. پس تکلیف تشریف است و تکلیف در مقابل عقل است. پس هدایت عامه این است که خدا اول در ما عقل گذاشته و به همین خاطر از ما تکلیف خواسته است. پیغمبر فرستاده و امام منصوب کرده است. کتاب نازل کرده است. درست است؟
آن وقت در قرآن می‏فرماید: هدی للمتقین(83) این قرآن برای پرهیزگاران مایه هدایت است. بعضی‏ها گفتند این جا دور لازم می‏آید، بعضی‏ها هم گفته‏اند در بحث ما چه کنیم تا معرفت زیاد بشود، دور لازم می‏آید، جواب این دو تا را خواهیم داد. آماده باشید دو تا دور را با هم بشکنیم. اگر این دو تا دور را نشکنیم مثل قلعه، تا قیامت در این دور می‏مانیم.