امام هادی (علیه السلام) مشعل دار هدایت و متصل به دریای بیکرانه علم و دانش الهی بود. در یکی از موارد که آن حضرت به معرفی مقام امامت پرداختند، پاسخ به سوالی است که موسی بن عبدالله نخعی از امام داشت. او به حضرت عرض کرد به من گفتاری تعلیم کنید تا با آن شما را زیارت کنم، امام هم زیارت جامعه کبیره را به او آموخت.
زیارت جامعه کبیره از زیارتهایی است که تمام ائمه را میتوان با آن زیارت نمود. شیخ صدوق رحمه الله در من لا یحضره الفقیه میگوید: محمد بن اسماعیل برمکی از موسی بن عبدالله نخعی نقل میکند که گفت: به علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن ابی طالب (علیهم السلام) (امام هادی (علیه السلام)) عرض کردم: یابن رسول الله! کلام بلیغ و کاملی را به من بیاموزید که هرگاه خواستیم یکی از شما را زیارت کنم آن را بگویم. امام (علیه السلام) فرمود: وقتی که به آستان امامی که میخواهی او را زیارت کنی رسیدی بایست و در حالی که غسل کردهای شهادتین بگو؛ وقتی که داخل شدی و قبر را دیدی بایست و سی مرتبه الله اکبر بگو. آن گاه کمی با آرامش و وقار قدم بردار و فاصله قدمهایت را کوتاه کن. سپس بایست و چهل مرتبه تکبیر بگو، پس از آن به قبر نزدیک شو و چهل مرتبه تکبیر بگو تا صد و ده تکبیر تمام شود. سپس بگو:
السلام علیکم یا اهل بیت النبوه، و موضع الرساله، و مختلف تا آخر زیارت.
علامه مجلسی اول در شرح من لا یحضر در ذیل این زیارت میگوید: چون به نجف مشرف شدم برای اینکه لقایت تشرف به حرم مولی الموحدین حضرت علی (علیه السلام) را پیدا کنم. تصمیم گرفتم که چند روزی عبادت کنم. روزها در مقام قائم و شبها در رواق مطهر مشغول بودم. شبی در عالم مکاشفه حضرت بقیه الله عجل الله تعالی فرجه الشریف را در حرم پدر بزرگوارش دیدم. فردا به سرمن رای(22) مشرف شدم و چون وارد حرم شدم، حضرت مهدی روحی فداه، همانند پاره ماه، آنجا بود ایستادم و از دور بطور مداحی و در حالی که با انگشت، اشاره به او میکردم زیارت جامعه را خواندم. فرمودند: بیا جلو! ابهت و عظمت او مانع میشد؛ تا بالاخره جلو رفتم. به من تلطف کردند و فرمودند: نعم الزیاره هذه خوب زیارتی است این زیارت. گفتم: از جدتان میباشد و اشاره به قبر مطهر امام هادی (علیه السلام) کردم. فرمودند: بلی! از جدم صادر شده است.
از این جهت علامه مجلسی دوم درباره این زیارت میفرماید:
صحیحترین زیارات از نظر متن و سند، زیارت جامعه کبیره است.
زیارت جامعه از کاملترین زیاراتی است که وقتی یکی از شیعیان سعادت یافت و خدمت امام زمان (عج) رسید حضرت به او فرمودند: چرا شما جامعه نمیخوانید؟ جامعه! جامعه! جامعه!.
این زیارت که از معتبرترین ادعیه، و از نظر سند از صحیحترین زیارات شیعه و نیز از نظر متن از فصاحت و بلاغت کم نظیری برخوردار است، حاوی بلندترین تعابیر عرفانی و عالیترین درسهای عقیدتی بوده و شایستهترین معرفی از مقام شامخ اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) است. زیارت جامعه بهترین درس مدونی است، که از امام هادی (علیه السلام) به یادگار مانده است. در جملاتی از آن زیارت شریف میخوانیم که ائمه اطهار (علیه السلام) جایگاه رسالت، منزلگاه وحی، خزانه دار علم، ریشههای کرامت، نقطه اتکا شهرها، عصاره پیامبران، مشعل تاریکیها، پرچمهای پارسایی، نمونههای برتر عالم خلقت، رازداران خدا، برگزیدگان حق، اولی الامر، صراط متین، حق و نورهایی واحد که خداوند آنها را به عرش محیط گردانیده است و اینکه منکران آنها کافر و خارج از دین اند.
و اما این کتاب...
صحبت پیرامون چنین زیارتی با چنین مضامین بلند و عمیق، امری است که به این سادگی امکانپذیر نخواهد بود. بر آن شدیم که مدتی هر چند کوتاه پروانه وار گرد این شمع بگردیم.
به نظر رسیده ده مجلسی که حضرت حجت الاسلام و المسلمین استاد فاطمی نیا ادام الله ظله استادانه، در استان عالم پرور اصفهان، افاضه فرموده بودند، از بهترین مطالب در این زمینه باشد، فلذا با استعانت به درگاه الهی و عنایت ائمه اطهار (علیهم السلام) اقدام به تدوین و تحقیق آن مجالس شد. مطالب بیان شده را با مانعی که بتوان به آن رجوع کرد، تنظیم شد به صورت مجموعهای که نظرتان میگذرد، آماده استفاده عزیزان گردید. امید است که مورد توجه قرار گیرد. امکان وجود اشتباهات ناخواسته از سوی این حقیر در متون، امری بدیهی است که با راهنماییهای شما عزیزان در چاپهای بعدی حتما لحاظ خواهد شد و قطعا هر چه کم و کاستی در این اثر دیده شود، از جهالت تمام و بضاعت مزجاه این حقیر است که امیدوارم مورد عفو قرار گیرد.
از حضرت استاد فاطمی نیا دام ظله که بذل محبت فراوان نمودند و این مجموعه رهین افاضات و در فشانیهای ایشان بوده است، کمال تشکر و قدردانی را دارم و از خداوند متعال دوام توفیقات و طول عمر آن بزرگوار را خواستارم.
در پایان از تمامی عزیزان که در تهیه، تدوین و تحقیق این مجموعه با این حقیر همکاری کردند، سپاسگزاری میکنم. و لازم است علی الخصوص از حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب استاد سعیدی زید عزه که در چاپ مجدد این مجموعه نظرات بسیار عالمانه و دقیقی را اظهار فرمودند، تشکر و قدردانی نمایم.
این اثر را به عنوان خوشه چینی جاهل، با نثار صمیمانهترین درودها به روح پر فتوح و ملکوتی مرحوم پدر بزرگوار و گرامی حضرت استاد فاطمی نیا که به گفته مرحوم حضرت آیت الله بهاء الدینی (ره) در برزخ حکومت دارند(23)، به او که سال هاست، ریزه خوار سفره کرامتش هستیم، او که به حق لقب کریمه اهل بیت (علیهم السلام) را به خود اختصاص داده است که او دختر خواهر و ائمه امام معصوم است، و او که قلم از بیان گوشهای از فضایل و مناقب و کرامتش، سر میشکند، حضرت فاطمه معصومه (علیهم السلام) که شب ولادت او را سپری میکنم، تقدیم میکنم. و امید شفاعت او و خاندان بزرگوارش را داشته و دارم.
و من الله التوفیق
یکم ذی القعده 1424 هجری قمری.
بازنگری مجدد یکم رجب 1425 هجری قمری.
قم المقدسه / محمد رحمتی شهرضا.