با توجه به آیات گذشته، میتوان دریافت که لذت بری از خوردنیها و نوشیدنیها خود به خود، از نظر اخلاقی نه ارزش مثبت دارد و نه ارزش منفی. ارزش منفی این عمل، در گرو یک جهت بیرونی و عارضی خواهد بود که از کمیت یا کیفیت و یا انگیزه و نیت خاص متعلق به این عمل و دیگر تزاحماتی که با کمالات و مصالح انسانی پیدا میکند و در نتیجه، زیانی جسمی یا روحی عقلی و فکری برای انسان یا فسادی برای جوامع انسانی و یا ضرری معنوی و اخروی را به دنبال دارد انتزاع خواهد شد. چنانکه ارزش مثبت آن نیز در گرو این است که نیت انسان در انجام این کار، خیر باشد.
از آیات کریمه قرآن و روایات میتوان استشعار کرد که در این زمینه، دو چیز میتواند به عمل خوردن و نوشیدن انسان، ارزش و مطلوبیت دهد:
یکی از آن دو، عبارت است از کسب قدرت و توانایی بر عبادت و عمل صالح که در آیهای خطاب به پیامبران میفرماید:
یا ایها الرسل کلوا من الطیبات و اعلموا صالحا انی بما تعملون علیم
ای رسولان و فرستادگان خدا از غذاهای پاکیزه بخورید و اعمال شایسته انجام دهید که من به آنچه میکنید، آگاهم.
مفارنت میان جمله کلوا من الطیبات با جمله واعملوا صالحا میتواند اشاره باشد به این جهت که با خوردن این غذاهای مفید و پاکیزه است که شما قدرت و توان بر انجام کارهای خوب و اعمال شایسته پیدا میکنید. بنابراین، اگر انگیزه شما در این عمل و در استفاده از نعمتها و خوردنیها، کسب قدرت و توان بر انجام کارهای شایسته باشد، مسلما، عمل شما با چنین انگیزهای دارای ارزش مثبت خواهد بود و البته، همانطور که گفتیم این یک اشاره و استشعار است و ما نمیخواهیم به عنوان استدلال بر آن تکیه کنیم.
دوم - که خیلی روشنتر در آیات قرآن بر آن تأکید شده، عبارت است از شکرگویی و سپاسگزاری. از اینجاست که میبینیم گاهی به دنبال سفارش به خوردن از طیبات میفرماید: واشکرو الله(168) و یا میفرماید: ئدلعلکم تشکرون(169)
از این آیات به خوبی به دست میآید که هدف خداوند از آفرینش اینگونه نعمتها که انسان از آنها تغذیه میکند، علاوه بر تأمین نیاز مادی و تغذیه انسان و موجودات نیازمند این است که مردم ولی نعمت خود، خدا را شکر و سپاس گویند که شکر و سپاس، خود یکی از اقسام عبادت و وسیلهای برای تکامل انسان خواهد بود.
خداوند همه نعمتها را در اختیار انسان قرار داده است تا با استفاده از آنها در نایت به کمال معنوی و ابدی خود برسد و یکی از راههای وصول انسان به کمالات معنوی، شکر منعم و سپاسگزاری اوست و انگیزه شکرگزاری به هنگامی در انسان پیدا میشود که از نعمتهای خداوند بهرهای برده باشد و نیازی از نیازهای او را تامین کرده باشد. وقتی در گرمای تابستان یک جرعه آب خنک و گوارا میآشامد و گوارایی و پاکیزگی لذت آن را از اعماق جان و روان خود احساس میکند، ارزش این نعمت خدادادی را درک خواهد کرد و در این هنگام است که به یاد خدا میافتد و شکر او به جا میآورد و این عمل شکرگزاری نیز به نوبه خود، انسان را تعالی میبخشد و کمال معنوی برایش ایجاد میکند.
بنابراین، از این آیات میتوان فهمید که استفاده از مأکولات و مشروبات نیز مثل استفاده از سایر نعمتهای خداوند اگر به انگیزه شکر باشد علاوه بر ارزش مادی آن، در تأمین نیازهای جسمی انسان، دارای ارزش مثبت اخلاقی و معنوی نیز خواهد بود و کمال معنوی انسان را به همراه خواهد آورد.