شناخت انگیزهها و عوامل روانی و تاثیری که در تلاشها و فعالیتهای انسان دارند، نیازمند دقت فراوان خواهد بود. گاهی آدمی کاری را انجام میدهد و به گمان خود انگیزه ویژهای را در انجام آن کار موثر و دخیل میداند، در صورتی که در بعضی موارد اگر کمی بیشتر دقت کند، متوجه خواهد شد، در واقع، انگیزه دیگری بوده که وی را وادار به انجام این کار نموده است. تفسیر این دوگانگی میان آنچه که ما به عنوان انگیزه عمل نامبرده میشناسیم و آنچه که انگیزه واقعی آن بوده و تاثیر اصلی را داشته است این است که در پشت پرده و در مراتب عمیقتر نفس انسان، که کمتر در معرض آگاهی و مورد توجه ما قرار دارند، فعل و انفعالاتی انجام میگیرد و عوامل و انگیزههایی مخفی، بدون آنکه خود ما متوجه شویم، ما را به انجام کاری میکنند آنچنان که ما را به اشتباه میاندازند تا انگیزه کار خود را به غلط تفسیر کنیم. بزرگان علم اخلاق و تربیت، در مواردی از حیلههای نفس خبر میدهند و انسان را هشدار میدهند و از آن برحذر میدارند و این حیلهها چیزی جز همین فعالیتهای پنهانی نفس که در اعماق نفس و پوشیده از نظر انسان انجام میگیرد نیست.