روایات :
شفاعت حضرت معصومه (علیهم السلام)
روی القاضی نور الله التستری (قدس سره) فی الکتاب مجالس المؤمنین عن الصادق (علیه السلام) أنه قال ان الله حرما و هو مکه ألا ان لرسول الله حرما و هو المدینه ألا و ان لامیر المؤمنین حرما و هو الکوفه ألا و ان قم الکوفه الصغیره ألا ان للجنه ثمالیه أبواب ثلاثه منها الی قم تقبض فیها امرأه من ولدی اسمها فاطمه بنت موسی و تدخل بشفاعتها شیعتی الجنه باجمعهم(591)؛ خداوند حرمی دارد که مکه است، پیامبر حرمی دارد و آن مدینه است و حضرت علی (علیه السلام) حرمی دارد و آن کوفه است و قم کوفه کوچک است که از هشت درب بهشت سه درب آن به قم باز میشود - زنی از فرزندان من در قم از دنیا میرود که اسمش فاطمه دختر موسی (علیه السلام) است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت میشوند.
زیارت امام رضا (علیه السلام)
من زارها بقم کمن زارنی(592)؛ امام رضا (علیه السلام): هرکس (حضرت معصومه (علیهم السلام)) را در قم زیارت کند، چنان است که مرا زیارت کرده است.
شفاعت حضرت معصومه (علیهم السلام)
و تدخل بشفاعتها شیعتی الجنه بأجمعهم(593)؛ امام صادق (علیه السلام): همه شیعیان من با شفاعت او (فاطمه معصومه (علیهم السلام)) وارد بهشت خواهند شد.
سخن امام جواد (علیه السلام)
عن ابن الرضا أعنی الجواد (علیه السلام) قال من زار عمتی بقم فله الجنه(594)؛ امام جواد (علیه السلام) فرمودند: کسی که عمهام را در قم زیارت کند او اهل بهشت است.
ثواب زیارت حضرت معصومه (علیهم السلام)
عن الصادق (علیه السلام) ان الله حرما و هو مکه و لرسوله حرما و هو المدینه و لأمیرالمؤمنین حرما و هو الکوفه و لنا حرما و هو قم و ستدفن فیه امرأه من ولدی تسمی فاطمه من زارها و جبت له الجنه(595)؛ امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداوند دارای حرمی است که آن مکه است و پیامبرش هم حرمی دارد که مدینه است و امیر المومنین هم حرمی دارد که کوفه است و ما هم دارای حرمی هستیم که قم است و بزودی بانویی از فرزند من آنجا دفن میشود که نامش فاطمه است، هرکسی که او را زیارت کند بهشت بر او واجب میشود (راوی گفت: امام صادق (علیه السلام) هنگامی آن جمله را فرمود که هنوز مادر امام موسی بن جعفر (علیهم السلام) به او حامله نشده بود.
فرمایش امام رضا (علیه السلام)
عن سعد بن سعد عن الرضا (علیه السلام) قال یا سعد من زارها فله الجنه(596)؛ امام رضا (علیه السلام) فرمود: کسی که حضرت فاطمه معصومه (علیهم السلام) را زیارت کند، پاداش او بهشت است.
لقب معصومه را امام رضا (علیه السلام) به خواهر خواهر خود عطا فرمود
آن حضرت در روایتی فرمود: من زار المعصومه بقم کمن زارنی(597)؛ هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.
مقام ارجمند
حضرت رضا (علیه السلام) به ما یاد داده که در زیارت او چنین بخوانیم: یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه، فان لک عندالله شأنا من الشأن(598)؛ ای فاطمه معصومه! در مورد رفتن به بهشت، مرا شفاعت کن، چرا که در پیشگاه خداوند، دارای مقام و منزلتی بس ارجمند هستی.
داستانها :
فداها ابوها!
مرحوم آیت الله مستنبط (داماد اول آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی (رحمه الله)) از کتاب کشف اللئالی که نسخه خطی آن در کتابخانه شوشتریهای نجف اشرف موجود است، و تألیف دانشمند محقق صالح بن عرندس دانشمند قرن نهم هجری میباشد، چنین نقل میکند:
عصر امام کاظم (علیه السلام) بود، روزی جمعی از شیعیان برای دریافت پاسخ از سؤالهای خود، به مدینه وارد شدند تا به محضر امام کاظم (علیه السلام) برسند، آن حضرت در مسافرت بود، نظر به اینکه آنها ناگزیر به مراجعت بودند، پرسشهای خود را نوشتند و به افراد خانواده امام کاظم (علیه السلام) تحویل دادند تا در سفر بعد، به آن نائل شوند، مدتی بعد هنگام خداحافظی، دیدند حضرت معصومه (علیهم السلام) پاسخ پرسشهای آنها را نوشته و آماده کرده است، آنها شادمان شدند و آن پاسخها را دریافت کردند و به سوی وطن رهسپار شدند، در مسیر راه به امام کاظم (علیه السلام) برخورد نمودند، و ماجرا را به عرض حضرت رساندند، امام کاظم (علیه السلام) آن نوشته را از آنها طلبید و مطالعه کرد، پاسخهای حضرت معصومه (علیهم السلام) را درست یافت، سه بار فرمود: فداها ابوها؛ پدرش به فدایش باد.
با اینکه حضرت معصومه (علیهم السلام) در آن هنگام خردسال بود، این ماجرای جالب نیز، ما را به عظمت ویژه حضرت معصومه (علیهم السلام) از نظر علم و معرفت آشنا میکند، و در جای خود بینظیر و استثنایی است(599).
خبر به ولادت!
مرحوم علامه مجلسی (رحمه الله) به سند خود از جمعی از اهالی ری نقل میکند که گفتند: در مدینه به محضر امام صادق (علیه السلام) رسیدیم و گفتیم: ما اهل ری هستیم. حضرت فرمود: مرحبا به برادران ما از اهالی قم! آنها گفتند ما گفتیم که از اهالی ری هستیم. حضرت فرمود: مرحبا به برادران ما از اهل قم! به همین ترتیب امام صادق (علیه السلام) اهل قم را ستود؛ آنگاه فرمود: برای خداوند حرمی است و آن مکه است، و برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حرمی است و آن مدینه است، و برای امیر المؤمنان علی (علیه السلام) حرمی است و آن کوفه است، و برای ما حرمی است و آن شهر قم است.
سپس فرمود: و ستدفن فیها امرأه من اولادی تسمی فاطمه، فمن زارها و جبت له الجنه؛ و بزودی در قم بانویی از فرزندان من به نام فاطمه (معصومه) دفن شود، کسی که مرقد او را زیارت کند بهشت برای او واجب میگردد.
روایت کننده گوید: امام صادق (علیه السلام) این سخن را قبل از ولادت امام کاظم (علیه السلام) فرمود. این گونه پیشگویی بیانگر آن است که حضرت معصومه (علیهم السلام) دارای مقامات بسیار عالی معنوی بود، که امامان، فبل از ولادت ایشان از وجود پر برکتشان سخن میگفتند، و شیعیان را از همان وقت متوجه او مینمودند. عجیب این که در بعضی از روایات آمده، امام صادق (علیه السلام) سخن فوق را قبل از آن که نور امام کاظم (علیه السلام) در رحم مادرش قرار گیرد فرمود. با توجه به این که امام صادق (علیه السلام) قبل از ولادت امام کاظم (علیه السلام) از ولادت حضرت معصومه (علیهم السلام) پیشگویی نموده بود، و با توجه به این که امام کاظم (علیه السلام) در سال 128 هجری قمری متولد شد، و با توجه به ولادت حضرت معصومه (علیهم السلام) در سال 173، چنین نتیجه میگیریم که بیش از 45 سال قبل از ولادت حضرت معصومه (علیهم السلام) به ولادت او مژده داده شده است(600).
لقب کریمه اهل بیت
یکی از القاب حضرت معصومه (علیهم السلام) کریمه اهل بیت است. این لقب بر اساس رؤیای صادقانه یکی از بزرگان، از سوی اهل بیت (علیهم السلام) به این بانوی گرانقدر داده شده است. ماجرای این رؤیای صادقانه بدین شرح است:
مرحوم آیت الله سید محمود مرعشی نجفی، پدر بزرگوار آیت الله سید شهاب الدین مرعشی (رحمهالله) بسیار علاقهمند بود که محل قبر شریف حضرت صدیقه طاهره (علیهم السلام) را به دست آورد. ختم مجربی انتخاب کرد و چهل شب به آن پرداخت. شب چهلم پس از پایان رساندن ختم و توسل بسیار، استراحت کرد. در عالم رؤیا به محضر مقدس حضرت باقر (علیه السلام) و یا امام صادق (علیه السلام) مشرف شد.
امام (علیه السلام) به ایشان فرمودند: علیک بکریمه اهل البیت؛ یعنی به دامان کریمه اهل بیت چنگ بزن.
ایشان به گمان اینکه منظور امام (علیه السلام) حضرت زهرا (علیهم السلام) است، عرض کرد: قربانت گردم، من این ختم قرآن را برای دانستن محل دقیق قبر شریف آن حضرت گرفتم تا بهتر به زیارتش مشرف شوم. امام (علیه السلام) فرمود: منظور من، قبر شریف حضرت معصومه در قم است. سپس افزود: به دلیل مصالحی خداوند میخواهد محل قبر شریف حضرت زهرا (علیهم السلام) پنهان بماند؛ از این رو قبر حضرت معصومه (علیهم السلام) را تجلیگاه قبر شریف حضرت زهرا (علیهم السلام) قرار داده است. اگر قرار بود قبر آن حضرت ظاهر باشد جلال و جبروتی برای آن مقدر بود، خداوند همان جلال و جبروت را به قبر مطهر حضرت معصومه (علیهم السلام) داده است.
مرحوم مرعشی نجفی هنگامی که از خواب برخاست، تصمیم گرفت رخت سفر بر بندد و به قصد زیارت حضرت معصومه (علیهم السلام) رهسپار ایران شود. وی بیدرنگ آماده سفر شد و همراه خانوادهاش نجف اشرف را به قصد زیارت کریمه اهل بیت ترک کرد(601).
زیارت حضرت (علیهم السلام)
روایت شده یکی از شیعیان به زیارت مرقد منور حضرت رضا (علیه السلام) رفت و پس از زیارت از مسیر همدان عازم کربلا شد، در مسیر راه در عالم خواب، حضرت رضا (علیه السلام) را دید که به او فرمود: چه میشد که از قم عبور میکردی و مرقد خواهرم را زیارت میکردی(602)؟ شفاعت عالم
مرحوم آیه الله حاج شیخ محمد باقر ناصری، متوفای 1407 نقل فرمودند که در ایام اقامتشان در نجف اشرف، در جلسهای که در منزلشان برگزار بود، بر فراز منبر داستان جالبی را در رابطه با حضرت معصومه (علیهم السلام) به شرح زیر بیان فرمودند:
در سال 1295 هجری در اطراف قم قحطی و خشکسالی شدیدی پدید آمد، اغنام و احشام در اثر کمبود علوفه در معرض تلف قرار گرفتند. اهالی آن منطقه چهل نفر از افراد متدین و شایسته را انتخاب کردند و به قم فرستادند، تا در صحن مطهر حضرت معصومه (علیهم السلام) به بست بنشینند، تا شاید از عنایات آن کریمه اهل بیت خداوند متعال باران بفرستد و منطقه را از خطر خشکسالی نجات دهد. سه شبانه روز آن گروه چهل نفری در حرم مطهر خاتون دو سرا به بست مینشستند، شب سوم یکی از آن چهل نفر مرحوم حاج میرزا ابوالقاسم قمی را خواب میبیند. میرزای قمی در عالم رؤیا به او میفرماید: چرا در اینجا بست نشستهاید؟ او میگوید: مدتی است در محل ما باران نیامده، اغنام و احشام در معرض تلف قرار گرفتهاند. میرزا میفرمایند: برای همین؟! میگوید: بلی! مرحوم میرزا میفرمایند: این که چیزی نیست، این مقدار از دست ما نیز ساخته است، هنگامی که شما حوائج این طوری داشتید به ما مراجعه کنید، ولی هنگامی که شفاعت عالم را خواستید، در آن هنگام دست توسل به طرف این شفیعه روز جزا دراز کنید.
این رؤیای صادقه مؤید است با حدیث شریف امام صادق (ع) که میفرماید: همه شیعیان ما با شفاعت آن حضرت وارد بهشت میشوند(603).
عنایتی از بیبی (علیهم السلام)
سالها قبل از انقلاب، گروهی از مردم یکی از شهرهای دور، در فصل زمستان برای زیارت حضرت معصومه (علیهم السلام) عازم قم شده بودند. شب فرا رسید، برف سنگینی در زمین نشسته بود، این گروه در چند فرسخی قم راه را گم کردند، و در بیابان بدون وسیله، سرگردان شده و در مخاطره شدید قرار گرفتند، همان جا دست توسل به دامن حضرت معصومه (علیهم السلام) زدند تا با نشان دادن راه، آنها را از خطر برهاند. طبق سند موثق، یکی از خدام آستانه مقدسه حضرت معصومه (علیهم السلام)، مرحوم سید محمد رضوی میگوید: در آن شب (بدون اطلاع از زائران در به در و سرگردان) در حرم بودم، اندکی خوابیدم، در عالم خواب دیدم حضرت معصومه (علیهم السلام) نزد من آمد و فرمود: برخیز، چراغ گلدستهها را روشن کن!
به ساعت نگاه کردم، دیدم اندکی از نیمه شب گذشته و هنوز چهار ساعت به اذان صبح باقی است و ما طبق معمول اندکی قبل از اذان، چراغهای گلدستهها را روشن میکردیم. خوابیدم، دوباره حضرت معصومه (علیهم السلام) را در خواب دیدم، این بار با تندی به من فرمود: برخیز، مگر نگفتم چراغهای گلدسته را روشن کن؟! برخاستم و چراغهای گلدستهها را روشن کردم، دیدم برف سنگینی آمده و همه جا را سفید پوش نموده است، ولی شگفت زده شده بودم که چرا امشب به دستور حضرت معصومه (علیهم السلام) چراغها را زودتر روشن نمودهام؟
آن شب به سر آمد، صبح روز بعد که هوا آفتابی بود، از حرم عبور میکردم، شنیدم چند نفر از زائران به همدیگر میگویند: حضرت معصومه (علیهم السلام) به داد ما رسید، چقدر باید از محضر مقدسش تشکر و سپاسگزاری نماییم! اگر چراغهای گلدستهها روشن نمیشد، ما در دل شب تاریک، در بیابان پر از برف و هوای سرد، که راه را گم کرده بودیم، جان سالمی به در نمیبریم، اگر چراغ گلدستهها روشن نمیشد ما جهت شهر قم را در آن تاریکی ظلمانی هرگز پیدا نمیکردیم.
راز خواب را دریافتم که چرا حضرت معصومه (علیهم السلام) به من فرمود: برخیز و چراغ گلدستهها را روشن کن(604)!
حضرت معصومه (علیهم السلام) و پاسخ به سؤالات
آیت الله العظمی بهجت حفظه الله فرمودند: روایت است یک نفر خدمت حضرت فاطمه معصومه (علیهم السلام) آمد و گفت: پدر شما کجاست؟ من با ایشان کاری دارم، حضرت معصومه (علیهم السلام) میفرمایند: ایشان برای عمره با کار دیگری مشرف شدهاند. اگر کاری دارید یا سؤالی دارید بگویید. آن مرد سؤال کرد و شاید سؤالش هم متعدد بوده است. حضرت معصومه (علیهم السلام) جواب سؤالها را دادند، در صورتی که بر حسب روایتی که در ذهن بنده است ایشان هفت ساله بودهاند آن هم [جواب را ]میگیرد و میرود. بعد از این که حضرت تشریف میآورند، مادرش یا کس دیگر میگوید: شخصی آمد و فاطمه این سؤالها را اینگونه جواب داد. و حضرت جواب فرمودند که حکمت بما حکم الله یا حکمت بحکم الله حکم کردی به حکم خدا. خیلی هم ثناء بر حضرت فاطمه معصومه (رحمه الله) فرمودند(605).
برآورده شدن حاجات
تولیت محترم آستانه مقدس، در ضمن مصاحبه با ماهنامه کوثر اظهار داشت حضرت آیت الله بهجت (مدظله العالی) به بنده چنین فرمود: مطلبی هست که فقط به تو میگویم تا بدانی در چه موقعیتی قرار داری! سپس فرمود: گاهی از اوقات حضرت رضا (علیه السلام) برآورده شدن بعضی از حاجات را به حضرت معصومه (علیهم السلام) ارجاع میدهند. همین روزها آقایی پیش من آمد و گفت: حاجتی داشتم، به خدمت امام رضا (علیه السلام) مشرف شدم و عرض حال کردم، به من گفته شد: باید بروی قم پیش حضرت معصومه (علیهم السلام)، به قم آمدم و در محضر آن حضرت عرض حاجت کردم، حاجتم برآورده شد(606).
اشعار :
اندر خبر بود که در آخر زمان برید - گاه ظهور جور و فتن التجا بقم
زیرا که مهد امن و امان است درگهش - آری که خفته ملجا اهل و لا بقم (خوشدل)
نکات :
تعداد امامزادگان شایسته تعظیم و تجلیل دار الایمان قم که بر فراز قبور مطهرشان گنبد و سایبان هست به چهارصد نفر میرسد. پژوهشگر معاصر، علامه بزرگوار، حاج محمد تقی تستری، مؤلف قاموس الرجال مینویسد: در میان فرزندان امام کاظم (علیه السلام) با آن همه کثرتشان بعد از امام رضا (علیه السلام)، کسی همسنگ حضرت معصومه (علیهم السلام) نمیباشد. محدث گرانقدر حاج شیخ عباس قمی (رحمه الله) به هنگام بحث از دختران حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام)، مینویسد: بر حسب آنچه به ما رسیده، افضل آنها سیده جلیله معظمه، فاطمه بنت امام موسی (علیه السلام)، معروف به حضرت معصومه (علیهم السلام) است. بر اساس روایتی که مرحوم سپهر در ناسخ از امام رضا (علیه السلام) روایت کرده و ما در بخش روایات آوردیم، لقب معصومه را به حضرت معصومه، امام هشتم (علیه السلام) اعطا کردهاند. طبق این روایت امام رضا (علیه السلام) فرمود: من زار المعصومه بقم کمن زارنی؛ هر کس حضرت معصومه را در قم زیارت کند، همانند کسی است که مرا زیارت کرده باشد. این روایت را مرحوم محلاتی نیز به همین تعبیر نقل کرده است. با توجه به این که عصمت به چهارده معصوم (علیهم السلام) منحصر نیست، بلکه همه پیامبران و امامان و فرشتگان معصوم هستند و علت اشتهار حضرت رسول اکرم، فاطمه زهرا و امامان (علیهم السلام) به چهارده معصوم آن است که آنها علاوه بر مصونیت از گناهان صغیره و کبیره، از ترک اولی نیز که منافات با عصمت ندارد، پاک و مبرا بودند.
مرحوم مقرم در کتابهای ارزشمند: العباس و علی الاکبر دلائل عصمت حضرت ابوالفضل و حضرت علی اکبر (علیهم السلام) را بر شمرده است. و مرحوم نقدی در کتاب زینب الکبری از عصمت حضرت زینب (علیهم السلام) سخن گفته است. و مؤلف کریمه اهلبیت شواهد عصمت حضرت معصومه (علیهم السلام) را بازگو نموده است.
و با توجه به این که حضرت معصومه (علیهم السلام) نام شریفشان فاطمه است و در حال حیات به معصومه ملقب نبودند، تعبیر امام (علیه السلام) دقیقا به معنای اثبات عصمت است، زیرا بر اساس قاعده معروف: تعلیق حکم به وصف مشعر بر علیت است دلالت حدیث شریف بر عصمت آن بزرگوار بیتردید خواهد بود.
در احادیث فراوانی از قداست قم سخن رفته، امیرمؤمنان (علیه السلام) به اهالی قم درود فرستاده و از جای پای جبرئیل در آن سخن گفته و امام صادق (علیه السلام) قم را حرم اهلبیت معرفی کرده و خاک آن را پاک و پاکیزه تعبیر کرده است. امام کاظم (علیه السلام) قم را عش آل محمد (آشیانه آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نامیده و یکی از درهای بهشت را از آن اهل قم دانسته است. امام هادی (علیه السلام) اهل قم را مغفور(607) لهم تعبیر کرده و امام حسن عسگری (علیه السلام) از حسن نیت آنها تمجید کرده و با تعبیرات بلندی اهالی قم را ستوده است. اینها و دهها حدیث دیگری که در قداست و شرافت قم و اهل قم از پیشوایان معصوم به ما رسیده، فضیلت و عظمت این سرزمین را برای همگان روشن میسازد، جز این که باید دید راز و رمز این همه شرافت و قداست چیست؟
این همه فضیلت و شرافت، از ریحانه پیامبر، کریمه اهلبیت، مهین بانوی اسلام، حضرت معصومه 3 سرچشمه میگیرد، که در این از جهان فرو بسته، گرد و خاک این سرزمین را توتیای دیدگان حور و ملائک نموده است.
وقتی مرد نصرانی ارز حضرت معصومه (علیهم السلام) میپرسد: شما که هستید؟ حضرت میفرماید: انا المعصومه اخت الرضا من معصومه، خواهر امام رضا (علیه السلام) میباشم. این تعبیر از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا (علیه السلام) و از مباهات او به این خواهر برادری سرچشمه میگیرد.
جالب توجه است که حضرت رضا (علیه السلام) به غلامی که مسئول رساندن حضرت به نزد برادر بزرگوارش بود دستور داد که در هیچ منزلی توقف نکند، تا آن حضرت (علیهم السلام) را در اندک زمان ممکن به مدینه منوره برساند.